کاشت و برداشت تا انواع مختلف برنج

برنج یکی از مهم‌ترین اقلام غذایی جهان است که غذای بیش از نیمی از مردم کره زمین را تشکیل می‌دهد.داشتن طعم خوب و انواع املاح و ویتامین‌های معدنی مانند ویتامین‌های گروه B، مس و روی از اصلی‌ترین مواد مغذی تشکیل‌دهنده برنج هستند که می‌توانند برای حفظ سلامت بدن و پیشگیری از ریزش مو مهم باشند. به‌طورکلی برنج در بیشتر مناطق گرم و پرآب می‌روید و به‌صورت خوشه‌ای رشد می‌کند‌. جالب است بدانید تاکنون بیش از ۱۵۰ نوع برنج مختلف با اصالت و کیفیت‌های بالا شناخته‌شده‌اند که اقدام به کاشت اکثر آن‌ها در مناطق شمال و جنوب ایران می‌کنند. برنج در ابتدا دارای پوسته قهوه‌ای است که پس از رشد کامل توسط دستگاه‌های مختلف به‌صورت برنج ایرانی درمی‌آید. همان‌طور که گفته شد برنج ایرانی دارای تنوع بی‌نظیری است، ولی برنج‌های دمسیاه، برنج هاشمی، برنج صدری، برنج طارم برنج قهوه‌ای برنج عنبربو، برنج علی کاظمی و …. از اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گونه‌های برنج در کشور ایران به‌حساب می‌آیند. در ادامه به معرفی مراحل تولید برنج و چگونگی کاشت این محصول پرداخته و اطلاعات کامل‌تری در اختیار شما قرار می‌دهیم.

شما می توانید برای آگاهی از آفات و بیماری های برنج به مقاله معرفی بیماری‌های شایع برنج و راه‌های مقابله با آن‌ها مراجعه کنید.

برداشت برنج از زمین کشاورزی
مراحل تولید برنج برنجی که به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد، مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است، یکی از مهم‌ترین مراحل آن مرحله تولید برنج قابل پخت از برنج برداشت‌شده از مزارع است که در طی چند قسمت انجام می‌شود. برداشت برنج دیگر به‌مانند سال‌های نه‌چندان دور، بادرو توسط افراد انجام نمی‌گیرد و دستگاه‌های کمباین جدید عملیات درو و جدا کردن دانه‌های برنج از گیاه را انجام می‌دهند. در انتها نیز دانه‌های برنج را می‌توان با قرار دادن گونی‌ها در زیر مخزن، از آن دریافت کرد. اما پس‌ازآن، کیسه‌های برنج به کارخانه‌های شالی‌کوبی منتقل می‌شوند تا پس از انجام یکسری فرآیند، آماده‌ی مصرف شوند. از مهم‌ترین مراحل تولید برنج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شلتوک برنج
خشک کردن برنج یا شالی‌ها

در مرحله اول برنج‌ها را از مزرعه به کارخانه شالیکوبی منتقل می‌کنند تا فرایند خشک شدن روی آن‌ها انجام شود، در این مرحله رطوبت برنج‌ها حدود ۱۵ درصد است که پس از قرار گرفتن در دستگاه به ۸ درصد کاهش پیدا می‌کند. معمولاً ظرفیت خشک‌کن‌ها نزدیک به ۵ تن است و سه تا چهار روز زمان نیاز است تا برنج‌ها به‌طور تدریجی خشک شوند. پس از خشک شدن برنج‌ها، چند ساعت یا یکی دو روزبه آن‌ها استراحت داده می‌شود تا خنک شده و سپس برای مرحله بعد آماده شوند.

الک کردن برنج
در مرحله بعد نیاز به الک کردن برنج‌ها است، با این کار گردوخاک یا ساقه‌های شالی گرفته می‌شود و برنج‌ها به‌صورت یکدست و مرغوب درمی‌آیند. این دستگاه دارای مکش قوی است و می‌توانند ناخالصی، گردوغبار یا مواد اضافی را به‌خوبی جدا کند، این کار باعث می‌شود برنج‌ها برای انتقال به مرحله بعد آماده شوند.

جداسازی سنگ‌ها یا سنگیری برنج
یکی دیگر از مراحل تولید برنج مرحله پاک‌سازی است، طی این مرحله با استفاده از دستگاه‌های مخصوص سنگ‌های ریزی که در درون برنج قرار دارند جدا می‌شوند، این مرحله باعث جداسازی کامل ذرات خارجی با اندازه‌های مختلف می‌شود؛ پس از پاک‌سازی کامل برنج یا شالی‌ها آن‌ها را آماده انتقال به دستگاه پوست‌کن می‌کنند.

پوست‌گیری برنج
بعد از مراحل تولید برنج مقدماتی، نوبت به پوست‌گیری برنج با استفاده از دستگاه‌های مخصوص می‌شود، پوست روی برنج که شلتوک نام دارد توسط دستگاه‌های مخصوصی از آن جدا می‌شود. تا اینجای کار، شلتوک‌های برنج تبدیل به دانه‌های برنج قابل‌مصرف می‌شوند. بااین‌حال برای ارائه‌ی برنج به بازار و تجاری‌سازی آن، مراحل دیگری نیز برای بالا بردن مرغوبیت و خلوص برنج، انجام می‌گیرد.

کندن پوست دانه‌های برنج
سفید کردن برنج
در این مرحله لایه‌ی دوم برنج که سبوس نام دارد جدا می‌شود، در برنج قهوه‌ای فقط قسمتی از این لایه برداشته می‌شود ولی در برنج سفید تمام آن از روی دانه‌ها تراش داده می‌شوند. توجه داشته باشید که برداشتن سبوس برنج برای مصارف دام و طیور با آماده‌سازی آن را برای مصارف انسانی با یکدیگر تفاوت دارد.

برنج یکی از مهم‌ترین اقلام غذایی جهان است که غذای بیش از نیمی از مردم کره زمین را تشکیل می‌دهد. داشتن طعم خوب و انواع املاح و ویتامین‌های معدنی مانند ویتامین‌های گروه B، مس و روی از اصلی‌ترین مواد مغذی تشکیل‌دهنده برنج هستند که می‌توانند برای حفظ سلامت بدن و پیشگیری از ریزش مو مهم باشند. به‌طورکلی برنج در بیشتر مناطق گرم و پرآب می‌روید و به‌صورت خوشه‌ای رشد می‌کند‌. جالب است بدانید تاکنون بیش از ۱۵۰ نوع برنج مختلف با اصالت و کیفیت‌های بالا شناخته‌شده‌اند که اقدام به کاشت اکثر آن‌ها در مناطق شمال و جنوب ایران می‌کنند. برنج در ابتدا دارای پوسته قهوه‌ای است که پس از رشد کامل توسط دستگاه‌های مختلف به‌صورت برنج ایرانی درمی‌آید. همان‌طور که گفته شد برنج ایرانی دارای تنوع بی‌نظیری است، ولی برنج‌های دمسیاه، برنج هاشمی، برنج صدری، برنج طارم برنج قهوه‌ای برنج عنبربو، برنج علی کاظمی و …. از اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گونه‌های برنج در کشور ایران به‌حساب می‌آیند. در ادامه به معرفی مراحل تولید برنج و چگونگی کاشت این محصول پرداخته و اطلاعات کامل‌تری در اختیار شما قرار می‌دهیم.

استفاده از دستگاه پولیشر
این دستگاه هرگونه سبوس روی دانه‌ها را از بین می‌برد دستگاه پولیشر یک سیستم خنک‌کننده است که به کمک آب‌کار می‌کند و باعث حفظ دمای دستگاه می‌شود.

الک برنج
از مهم‌ترین مراحل تولید برنج استفاده از الک است، دستگاه الک برنج یک دستگاه دوطبقه است، در طبقه بالا که خود ۳ طبقه دارد کار جداسازی انواع برنج و دانه‌های شکسته از دانه‌های سالم انجام می‌شود.

دانه‌های شکسته در سه دسته‌بندی مختلف جدا می‌شوند، این سه دسته شامل نیم دانه‌درشت یا لاشه، نیم دانه متوسطه و نیم دانه‌ریز است. طبقه دوم قلوه گیر است، قلوه به دانه‌هایی از برنج گفته می‌شود که گاهی در برنج یافت می‌شوند و هنگام پخت سفت شده و به دلیل به وجود آوردن چسبندگی، باعث ایجاد حس نامطلوبی می‌شود.

انبار
پس از طی مراحل ذکرشده نوبت به انبار کردن و نگهداری برنج می‌رسد، در این مرحله برنج در گونی‌های ۵۰ کیلویی ریخته و برای حدود ۲ ماه آن را در انبار نگهداری می‌کنند. این مرحله باعث می‌شود رطوبت دانه‌های برنج بالا رفته و برای پخت آماده شود؛ اگر این مرحله انجام نشود باعث می‌شود برنج خوشپخت نباشد. این مرحله نیز یکی دیگر از ضروری‌ترین مراحل تولید برنج است.

الک و سورتینگ برنج
الک دوم
پس‌ازآنکه برنج به مدت دو ماه در انبار نگهداری شد، برای بار دوم اقدام به الک کردن برنج می‌کنند تا تمام ناخالصی‌ها، برنج‌های شکسته، دانه‌های نارس و قلوه از برنج خارج شود الک دوم مراحل تولید برنج نهایی جهت خالص کردن برنج است.

سورتینگ
سورتینگ یکی دیگر از اصلی‌ترین مراحل تولید برنج است که با استفاده از دستگاهی به همین نام دانه‌هایی که رنگ متفاوت بارنگ اصلی برنج دارند را جدا می‌کنند، این کار با استفاده از دوربین‌هایی به نام CCD انجام می‌گیرد. در مرحله سورتینگ، برنج با استفاده از بالابرهایی به قیف بالای دستگاه برده می‌شود و ازآنجا به درون شیارهای مخصوص هدایت می‌شود، تمام این کارها از جلوی دوربین دستگاه عبور می‌کند و این کار می‌تواند باعث تشخیص ضایعات توسط پردازنده دستگاه می‌شود. سپس تمام ضایعات و مواد خارجی توسط فشار باد از مسیر خارج‌شده و به مخزن ضایعات هدایت می‌شود؛ این مرحله شامل جدا کردن دانه‌های رنگی، دانه‌های سرسیاه، سنگ، دانه‌های نارس و غیره است.

بسته‌بندی
آخرین مرحله از مراحل تولید برنج مربوط به بسته‌بندی آن است که در این مرحله برنج دربسته‌های ۵ و ۱۰ کیلویی قرار داده‌شده و روانه بازار می‌شود، توجه داشته باشید که جنس گونی برنج در این مرحله نقش اصلی را در حفظ کیفیت برنج ایفا می‌کند. به‌طورکلی بهترین نوع گونی برنج گونی‌هایی از جنس اسپان باند است؛ انواع برنج در این مرحله در انبار قرار می‌گیرد و طبق سفارش از کارخانه به بازار بارگیری می‌شود.

مراحل کاشت برنج چیست؟
اولین مرحله برای بهره‌برداری برنج مرحله کاشت است، در این مرحله شالیکاران با انتخاب بهترین بذر، اقدام به کاشت برنج می‌کنند. جهت کاشت برنج پربار و باکیفیت، مراحل مختلفی انجام می‌شود که رعایت اصول و قوانین مهم برای به عمل آمدن آن بسیار لازم و ضروری است. تمامی مراحل کاشت برنج به‌صورت مراحل زیر انجام می‌شود که در ادامه به تشریح هر یک خواهیم پرداخت.

جوانه‌دار کردن بذرهای برنج
آماده کردن زمین خزانه و زمین اصلی برای کاشت برنج
مرحله کاشت بذرهای جوانه دار درون خزانه
انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی
کاشت نشاءها در زمین اصلی
جوانه‌دار کردن بذرهای برنج

اولین و مهم‌ترین مرحله جهت کاشت برنج مرحله جوانه دار کردن بذرها است، کشاورزان در این مرحله مقداری از محصول برنج سال‌های قبل خود را در محلی مناسب به‌دوراز هرگونه جانور خشک می‌کنند و برای کاشت برنج امسالی از آن استفاده می‌کنند. در این مرحله ابتدا کشاورزان مقدار زیادی آب و نمک را تهیه‌کرده و سپس شلتوک‌هایی که از پارسال نگه‌داشته‌اند درون آب و نمک می‌ریزند، بذرهای سبک روی آب قرارگرفته و بذرهای سنگین ته‌نشین می‌شوند. بذرهایی که وزن سنگین‌تری داشته و ته‌نشین شده‌اند بهترین نوع بذر برای کاشت برنج مرغوب به‌حساب می‌آیند. در مرحله بعد بذرهای سنگین و مناسب را با آب شسته و در گونی‌های مناسب می‌ریزند و گونی‌ها را در آب فراوان مانند آب حوض به مدت چند روز قرار می‌دهند. پس از ۲ الی ۳ روز گونی‌ها را از داخل آب خارج کرده و بذرهای داخل آن را روی زمین یا حصیر می‌ریزند و آن را با پارچه نمدی می‌پوشانند. حدود یک هفته نیاز است تا بذرهای جوانه‌زده برای کشت آماده‌شده و آن را در زمینی به اسم خزانه می‌کارند معمولاً بهترین فصل برای کاشت انواع برنج فروردین‌ماه است.

آماده کردن زمین خزانه و زمین اصلی برای کاشت برنج
به‌طور تقریبی حدود ۶ ماه قبل از جوانه‌دار کردن بذرها اقدام به آماده کردن خزانه می‌کنند، خزانه قسمت کوچکی از زمین است که بذرهای جوانه‌دار شده را در آن می‌کارند که تبدیل به نشاء شود. کشاورزان در پاییز آماده کردن خزانه را شروع کرده و در اواخر زمستان اقدام به پوشاندن آن با کود می‌کنند سپس زمین را شخم زده و تمامی مواد اضافه مانند خاشاک، کلوخ و علف‌های اضافه‌ی آن را جمع‌آوری می‌کنند در مرحله آخر اطراف خزانه را با جوی آب می‌پوشانند تا آب به‌راحتی درون خزانه نگهداری شود. دقت داشته باشید در این زمان علاوه بر خزانه، زمین اصلی نیز آماده می‌شود این زمین باید به‌صورت مستقل باشد به صورتی که نور خورشید به‌طور کامل به آن بتابد و عاری از هرگونه علف هرز یا آفت باشد.

خزانه‌ی برنج
مرحله کاشت بذرهای جوانه‌دار درون خزانه
مرحله بعد مرحله کاشت بذرهای جوانه درون خزانه است، کشاورزان در ابتدا زمین را با حدود ۳ سانتی‌متر آب پرکرده و بعد جوانه‌ها را روی سطح خاک می‌کارند، برای جلوگیری از دورنگه داشتن جوانه‌ها از پرندگان و نور مستقیم خورشید اقدام به‌قرار دادن کلش سوخته روی جوانه‌ها می‌کنند. همچنین برای جلوگیری از نفوذ سرما، روی آن‌ها را با نایلون پوشانده و فقط قسمتی را برای عبور اکسیژن باز می‌گذارند. به‌طور تقریبی حدود ۲۵ تا ۳۰ روز زمان نیاز است تا نشاء رشد کامل داشته و سپس کشاورزان برای کاشت نهایی انواع برنج آماده می‌شوند.

انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی
پس‌ازاینکه نشاءها رشد کرده و اندازه‌ای در حدود ۲۰ سانتی‌متر پیدا کرند، باید اقدام به انتقال از زمین خزانه به زمین اصلی کرد. همچنین در این مرحله هر بذر یا همان نشاء باید ۴ تا ۵ برگ داشته باشد تا بتوانند به برنج مرغوب و پربار تبدیل شود. برای انتقال نشاءها باید اول زمین اصلی به‌خوبی آبیاری شده باشد و سپس نشاءها به‌آرامی از خاک جداشده و به زمین اصلی منتقل شود. توجه داشته باشید که نباید هیچ‌گونه آسیبی به ریشه‌ها هنگام جابجایی وارد شود.

نشای برنج
کاشت نشاءها در زمین اصلی
در مرحله‌ی بعد که مرحله آخر است اقدام به انتقال نشاء از زمین خزانه به زمین اصلی می‌کنند، این عملیات کاشت نشاء کاری نام دارد و در طی این مرحله نشاءها با دقت و به‌آرامی به‌صورت دسته‌های چندتایی کاشته می‌شود. دقت داشته باشید فاصله هر دسته نشاء از دسته اطراف به نوع برنج بستگی دارد در مواقع برنج‌های معروف و پر محصول فاصله بیشتری از همدیگر دارند سپس نشاءها به میزان ۲ الی ۳ سانتی‌متر در زمین فرو می‌روند. امروزه فاصله هر قسمت برنج محلی ۲۰ * ۲۰ است و برای نشاءهای اصلاح‌شده این فاصله را ۲۵ * ۲۵ در نظر می‌گیرند. توجه داشته باشید که این مرحله از حساسیت بالایی برخوردار است و تأثیر مستقیم روی کیفیت و کمیت برنج نهایی می‌گذارد.

برنج کشت اول چیست؟
انواع برنج ایرانی یکی از محبوب‌ترین و متنوع‌ترین برنج‌های موجود در ایران است که طرفداران بسیاری دارد، این برنج دارای انواع مختلف و گونه‌های فراوانی است. تفاوت در محل کاشت، نوع کاشت، نوع بذر و غیره باعث شده است امروزه برنج‌هایی با طعم، بو و عطرهای مختلف داشته باشیم. ممکن است تاکنون اصطلاح برنج کشت اول را شنیده باشید ولی برنج کشت اول چیست؟

در پاسخ به این سؤال باید بگوییم برنج کشت اول طی مراحل مختلفی به دست می‌آید، در ابتدا کشاورزان اقدام به آماده کردن بذر و سپس کاشت آن در زمین کشاورزی می‌کنند برای به دست آوردن انواع برنج کشت اول کشاورزان به‌طور مرتب اقدام به کنترل زمین و اطمینان از عدم وجود هرگونه حشرات و آفات مضر می‌کنند؛ همچنین به‌طور مداوم به بررسی مواد معدنی زمین، از بین بردن علف‌های مزاحم و کنترل تمام شرایط ایده آل برای رشد برنج می‌نمایند. زمانی که برنج به مرحله برداشت رسید، شالیکاران آبدهی را قطع می‌کنند و پس از خشک شدن زمین اقدام به برداشت برنج می‌کنند.

سپس طی مراحل بعد، شلتوک‌هایی که به‌دست‌آمده را خشک و تمیز کرده و اقدام به پوست‌کنی و جداسازی دانه‌های سبوس از آن می‌کنند، برنج در این مرحله به انواع نیم دانه یا دانه کامل تقسیم‌بندی می‌شود سپس اقدام به بسته‌بندی کردن و انتقال آن به مراکز فروش می‌کنند به این نوع برنج، برنج کشت اول می‌گویند.

برنج کشت دوم چیست؟
در مقابل برنج کشت اول، برنج کشت دوم وجود دارد؛ پس از چیدن و برداشتن برنج در مرحله اول، زمین برای کشت دوم آماده می‌شود به عبارتی تمام مراحلی که برای کاشت برنج اول به‌کاربرده شد برای کاشت برنج مرحله دوم نیز انجام می‌شود با این تفاوت که در کاشت دوم از ساقه ترمیم‌شده برنج کشت اول استفاده می‌کنند. به‌طورمعمول محصول به‌دست‌آمده در برنج کشت دوم نسبت به کشت اول کمتر است، همچنین برای بازدهی بیشتر زمین، کشاورزان اقدام به کود دهی و استفاده از آفت‌کش‌های بیشتری می‌کنند که همین امر می‌تواند روی کیفیت برنج کشت دوم تأثیرگذار باشد.

معمولاً برنج کشت دوم در وضعیت آب و هوایی مختلفی کاشت می‌شود، همچنین درکشت دوم زمین نیاز به کود و رسیدگی متفاوتی دارد؛ معمولاً برنج کشت دوم از کیفیت پایین‌تری برخوردار است به همین دلیل قیمت کمتری نیز دارد البته فراموش نکنید برنج کشت دوم نیز دارای طرفداران خاص خود است به همین دلیل امروزه در برخی نواحی ایران به‌وفور اقدام به کاشت برنج دوم می‌کنند.

برنج کشت اول بهتر است یا برنج کشت دوم؟
برنج کشت اول و کشت دوم می‌توانند با یکدیگر تفاوت‌هایی داشته باشند، امروزه فقط در برخی مناطق شمال کشور اقدام به کاشت برنج دوم می‌کنند. برخی از برنج‌هایی که دارای کشت دوم هستند شامل

کشت دوم هاشمی
کشت دوم بی‌نام
کشت دوم امراللهی
است، این برنج‌ها می‌توانند با یکدیگر تفاوت‌های مختلفی داشته باشند؛ در بیشتر مواقع برنج کشت دوم دارای قدبلندتری نسبت به کشت اول است به این معنی که تفاوت اصلی آن‌ها در کشیدگی دانه‌هایشان پس از پخت است. علاوه بر این، برنج کشت دوم نیاز به جوش خوردن بیشتری دارد و شما هنگام پخت باید توجه داشته باشید که آب بیشتری روی آن ریخته و زمان بیشتری برای نرم شدن به آن بدهید معمولاً بیشتر افراد ترجیح می‌دهند برای مهمانی‌ها از برنج کشت دوم استفاده کنند زیرا علاوه برداشتن قیمت کمتر، احتمال کته شدن و وا رفتن آن کمتر است البته برخی از افراد معتقدند برنج کشت اول از عطر بسیار بهتری برخوردار بوده و خوشمزه‌تر است. کیفیت برنج کشت اول بالاتر بوده و پس از پخت، عطروطعم بی‌نظیری به وجود می‌آورد.

برنج دونوج یا راتون چیست؟
برنج دونوج همان برنج کشت دوم است که به زبان محلی مازندرانی دونوج نام دارد همچنین در زبان محلی گیلان به این برنج راتون می‌گویند. برخی از کشاورزان و شالیکاران شمالی پس از برداشت برنج اول اقدام به خم کردن ساقه‌های ایستاده برنج تا روی سطح زمین کرده و با آبیاری مجدد زمین شرایط رشد مجدد ریشه‌های برنج را فراهم می‌کنند. این کار باعث به وجود آمدن برنج دونوج یا همان برنج راتون می‌شود. معمولاً برنج کشت دوم از کیفیت بالایی برخوردار است و برای تولید آن از روش کود دهی و سم‌پاشی متفاوتی استفاده می‌کنند این برنج در نواحی مختلف ایران دارای طرفداران خاص خود است بسیاری از افراد دونوج را گونه‌ای خاص از برنج شمال در نظر می‌گیرند که پخت بسیار خوبی داشته و طعم متفاوت و عالی برای استفاده شخصی یا مهمانی‌ها دارد.

برنج کم محصول و پر محصول چیست؟
سالیانه مقدار قابل‌توجهی از نمونه‌های انواع برنج در دسته‌بندی پر محصول و کم محصول قرار می‌گیرند، برنج‌های پر محصول و کم محصول ازنظر عطروطعم با یکدیگر تفاوت‌های مختلفی دارند. برنج پر محصول همان‌طور که از نامش پیداست نشان از پربار بودن دارد و درصورتی‌که در هر مترمربع از شالیزارها مقدار برنج برداشت‌شده بیش‌ازحد معین باشد این برنج به برنج پر محصول معروف است معمولاً شالیکاران برنج‌های پر محصول را به کم محصول ترجیح می‌دهند زیرا میزان فروش و سود بیشتری دارد.

امروزه برنج‌های پر محصول دارای تنوع بسیار بالایی هستند و می‌توان آن‌ها را در انواع مختلف پیدا کرد دقت داشته باشید برنج‌های کم محصول نسبت به نوع پر محصول از کیفیت بالاتری برخوردار هستند، ازجمله برنج‌های کم محصول می‌توان به هاشمی، طارم و صدری دم‌سیاه اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در مورد کاشت برنج باید به آن توجه داشت باشید کیفیت زمین است، بسیاری از کشاورزان نگران کیفیت زمین خود بوده و به دنبال پیدا کردن راهی کم‌هزینه و مؤثر برای افزایش کیفیت محصولات و راندمان زمین هستند.