آماده سازی زمین برای احداث باغ

احداث باغ میوه

احداث یک باغ میوه نوعی سرمایه گذاری بلند مدت است که معمولا بسته به نوع میوه و رقم کشت شده، حداقل سه سال طول می کشد تا اولین محصول تجاری برداشت گردد و به مدت 15 تا 30 سال می توان تولید محصول اقتصادی نمود. معمولا بهتر است یک باغ تجاری کمتر از دو هکتار احداث نگردد و نبایستی بیش از شش هکتار از یک باغ زیر کشت یک واریته میوه رود.

عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و شرایط آب و هوایی

اولین گام در احداث باغ میوه توجه به عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و شرایط آب و هوایی منطقه مورد نظر می باشد. مناطق مختلف کشت درختان میوه به سه گروه مناطق معتدله، مناطق نیمه گرمسیری و مناطق گرمسیری طبقه بندی می شوند.

1- مناطق معتدله در عرض های جغرافیایی 30 تا 50 درجه شمالی-جنوبی قرار دارند و سرمای زیر صفر (یخبندان) در این مناطق در زمستان به کرات اتفاق می افتد.

2- مناطق نیمه گرمسیری در عرض های جغرافیایی 27 تا 40 درجه شمالی-جنوبی قرار دارند و سرمای زیر صفر (یخبندان) در این مناطق در زمستان برخی اوقات اتفاق می افتد.

3- مناطق گرمسیری در عرض های جغرافیایی 23 تا 27 درجه شمالی-جنوبی قرار دارند و سرمای زیر صفر (یخبندان) در این مناطق در زمستان به ندرت اتفاق می افتد.

معمولا درختان میوه مناطق معتدله در ارتفاعات مناطق نیمه گرمسیری و درختان میوه نیمه گرمسیری در مناطق پست تر مناطق معتدله به راحتی کشت و پرورش می یابند. درختان میوه نیمه گرمسیری مانند انار، انجیر، زیتون و خرمالو به خوبی در مناطق معتدله گرم کشت می شوند. یا درختان میوه مرکبات و خرما در هر دو منطقه نیمه گرمسیری و گرمسیری پرورش داده می شوند.

گاهی ایجاد مرز برای کشت درختان میوه در یک منطقه خاص بی مفهوم است. مثلا امروزه با تلاش های اصلاحی که در مراکز معتبر اصلاح درختان میوه در دنیا صورت می گیرد تنوع ارقام اصلاح شده به گونه ای است که در مناطق مختلف دنیا با شرایط آب و هوایی کاملا متفاوت می توان ارقام مشخصی از درختان میوه را بصورت تجاری پرورش داد. مثلا سیب که با تنوع فوق العاده ایجاد شده و هدفمند، تقریبا در بیشتر کشورهای دنیا و در بیشتر شرایط آب و هوایی قابل کشت و کار است.

یک از نکات مهم در احداث باغ میوه توجه به نیاز سرمایی درختان میوه است که بسته به نوع میوه و نوع رقم مورد کشت متفاوت می باشد. در صورتی که نیاز سرمایی درخت تامین نشود مشکلات مختلفی در رشد رویشی و زایشی آن اتفاق می افتد. علاوه بر نیاز سرمایی، درختان میوه برای تولید محصول کافی و با کیفیت نیازمند نیاز گرمایی مناسب نیز می باشند که هر درخت میوه و هر رقم نیاز گرمایی مخصوص به خود دارد.

سرمای شدید در اواخر زمستان و سرمای دیررس بهاره به ترتیب باعث آسیب به درختان، گل ها و میوه های کوچک می شوند که در این حالت بایستی از ارقام اصلاح شده مقاوم به سرما و ارقام دیرگل استفاده نمود. دمای بالای بهار و تابستان نیز ممکن است باعث آفتاب سوختگی میوه، شاخه و برگ ها شود که در این مناطق بایستی به سیستم کشت درختان و نوع رقم کشت شده دقت کافی مبذول داشت.

تگرگ در اوایل بهار می تواند باعث خسارت شدید به گل ها و میوه های کوچک شود که در هنگام احداث باغ بایستی مدنظر قرار گیرد.

درختان میوه بایستی در منطقه ای کشت شوند که طی فصل رشد، روزانه شش ساعت یا بیشتر نور کامل آفتاب دریافت نمایند. برای تولید حداکثر محصول درختان میوه نیازمند خاک های عمیق (حداقل یک متر) با زهکشی مناسب هستند. در صورتی که سیستم آبیاری مناسب باشد می توان در خاک های با عمق حدود 50 سانیمتر هم درختان میوه را کشت نمود. در صورتی که لایه سخت در عمق 50 تا 60 سانتیمتری خاک وجود داشته باشد بایستی به منظور زهکشی و رشد ریشه این لایه سخت شکسته شود. در صورتی که در منطقه وزش بادهای خیلی شدید وجود دارد بایستی از برخی درختان بادشکن هم هنگام احداث باغ استفاده نمود.

تهیه زمین کشت

یکی از مهمترین عملیات آماده سازی زمین، تسطیح زمین می باشد. عملیات تسطیح کشت منظم درختان میوه را فراهم می نماید. در صورتی که زمین سفت باشد بایستی عملیات شخم بصورت عمیق در آن انجام گیرد چرا که رشد ریشه در خاک های سفت و متراکم به سختی صورت می گیرد. در خاک هایی که به شدت شنی، رسی، آهکی، شور، سدیمی و یا شور- سدیمی می باشند عملیات اصلاح خاک الزامی است.

سیستم های کشت درختان میوه

درختان میوه به سیستم های مختلفی مانند مربعی، مستطیلی، مثلتی، پرچینی و داربستی کشت می شوند.

سیستم کشت مربعی

در این سیستم فاصله کشت درختان روی ردیف ها با فاصله بین ردیف ها مساوی است. بنابراین هم خطوط شرقی-غربی و هم خطوط شمال-جنوبی را در باغ می توان مشاهده نمود. در این سیستم درختان میوه در هنگام صبح و بعد از ظهر بیشترین سایه اندازی را بر هم دارند. به همین دلیل این سیستم کشت در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سیستم مناسبی است ولی در مناطق معتدله و مناطقی که روزهای ابری زیاد دارند کاربرد چندانی ندارد. هر چند حرکت ماشین آلات کشاورزی در هر دو جهت شمال-جنوبی و شرقی-غربی به راحتی انجام می گیرد اما تعداد درخت در هکتار در این سیستم کشت کمتر از سیستم مستطیلی است. با این حال سیستم کشت مربعی در بسیاری از نقاط دنیا مرسوم بوده و در احداث باغ های تجاری در مقیاس وسیع مدنظر قرار می گیرد.

سیستم کشت مستطیلی

در این سیستم کشت فواصل درختان بین ردیف ها بیشتر از فواصل درختان روی ردیف ها می باشد. در این روش کشت، درختان کمترین سایه اندازی را بر هم دارند. این سیستم در مناطق معتدله و سردسیری کاملا توصیه می شود. جهت کشت درختان در سیستم مستطیلی شمال-جنوبی است و حرکت ماشین آلات کشاورزی نیز در این جهت انجام می گیرد. تعداد درخت در هکتار در سیستم کشت مستطیلی بیشتر از مربعی است. این سیستم به عنوان یکی از بهترین سیستم های کشت درختان میوه در دنیا شناخته شده است.

لازم به ذکر است که برای مقایسه دو سیستم کشت مربعی و مستطیلی از نظر سایه اندازی بایستی میزان زمین اختصاص یافته به دو سیستم یکسان باشد مثلا سیستم مربعی با فواصل 6×6 متر (36 متر مربع) معادل سیستم مستطیلی با فواصل 9×4 متر یا 8×5/4 متر است که در این حالت سایه اندازی در سیستم مربعی بیشتر از سیستم مستطیلی می باشد.

در مورد تعداد درخت قابل کشت در هر هکتار نیز بایستی توجه کرد که در حالت استاندارد معمولا فواصل بین ردیف های کشت درختان میوه معمولا 6 متر در نطر گرفته می شود. عرض 6 متر برای عبور راحت ماشین آلات کشاورزی مختلف در نطر گرفته می شود. حال اگر فاصله بین ردیف ها 6 متر باشد در سیستم مربعی فواصل کشت الزاما 6×6 متر و در سیستم مستطیلی 6×4، 6×5 یا 6×5/4 متر خواهد بود که مشخص می شود تعداد درخت در هکتار در سیستم مربعی کمتر از سیستم مستطیلی خواهد بود. لازم به ذکر است که فواصل کشت در درختان پاکوتاه به 2 تا 3 متر نیز می رسد که مربوط به کشت های بسیار متراکم است.

سیستم کشت مثلثی، شش ضلعی یا لوزی

اصل این سیستم بر اساس مثلث متساوی الاضلاع است. به سیستم کشت مثلثی، سیستم شش ضلعی و سیستم لوزی هم می گویند. در این روش تعداد درخت در واحد سطح حدود 15 درصد بیشتر از سیستم مربعی است. این سیستم به منظور حداکثر بهره وری از سطح زمین به خصوص در خاک های بسیار حاصلخیز انجام می گیرد. در این سیستم عبور ماشین آلات در سه جهت مختلف امکان پذیر است.

سیستم کشت Quincunx

این سیستم کشت همانند سیستم مربعی است با این تقاوت که در مرکز مربع نیز یک درخت کاشته می شود. این درختان موقتی بوده و به آنها درختان پرکننده (Filler) نیز می گویند. از مهمترین ویژگی های درختان پرکننده این است که معمولا زودبارده بوده و نبایستی با درخت اصلی برای جذب آب و مواد غذایی رقابت کنند. این درختان تا رسیدن سن درختان اصلی به باردهی تجاری در باغ باقی می مانند.

سیستم کشت روی خطوط تراس (کنتور)

در زمین های با شیب تند، بایستی کشت درختان میوه روی خطوط تراس (کنتور) انجام گیرد بنابراین تراس بندی زمین ضروری است. جهت تراس ها بایستی عمود بر شیب زمین باشد. در شیب های تند عرض تراس ها کم و در شیب های ملایم عرض تراس ها بیشتر در نظر گرفته می شود. بطور کلی برای احداث باغ میوه شیب زمین نبایستی بیشتر از 15 درصد باشد.

تهیه نهال

هر نهالی مناسب کشت در زمین اصلی نیست. بسیاری از باغداران پس از کشت نهال در سال بعد مجبور به واکاری می شوند که به نوعی از دست دادن زمان و سرمایه محسوب می شود. یک نهال استاندارد بایستی ویژگی های خاصی داشته باشد. برای دریافت اطلاعات کامل در زمینه تهیه نهال مناسب و استاندارد اینجا کلیک کنید.

زمان کشت نهال و نحوه کشت

اگرچه می توان درختان میوه را در هر فصلی از سال کشت نمود اما معمولا نهال ها بصورت ریشه لخت در فصل خواب در زمستان تهیه می شوند. نهال های تهیه شده بلافاصله کشت می شوند اما اگر زمین برای کشت نهال آماده نباشد می توان ریشه نهال ها را با خاک، خاک اره یا کمپوست مرطوب پوشاند. کشت نهال معمولا اواسط تا اواخر زمستان انجام می گیرد اما تا اوایل بهار نیز می توان عملیات کاشت نهال را انجام داد. کشت پاییزه نهال نیز معمولا از اواخر تابستان تا اوایل پاییز در مناطقی انجام می گیرد که سرمای زودرس پاییزه نداشته باشند. کشت پاییزه سبب جلو افتادن رشد نهال در سال بعد می شود. بهترین قطر نهال برای کشت 12 تا 16 میلیمتر می باشد.

تهیه گودال (چاله) کشت

عرض و عمق گودال کشت بستگی به اندازه ریشه نهال و نوع خاک دارد. در صورتی که خاک زمین از نظر بافت متوسط باشد معمولا عمق گودال کمی بیشتر از طول ریشه و عرض گودال حداقل دو برابر محیط ریشه نهال درنظر گرفته می شود. اگر خاک سفت و متراکم باشد عمق گودال کشت را بیشتر در نظر می گیرند. به هر حال اگر عمق و عرض گودال خیلی زیاد در نظر گرفته شود نهال پس از آبیاری نشست زیادی خواهد داشت. در صورتی که طوقه نهال در خاک فرو رود احتمال پوسیدگی آن و آلودگی به بیماری های قارچی افزایش می یابد.

محل پیوند بایستی 5 تا 8 سانتیمتر بالاتر از خاک قرار گیرد. از اضافه کردن کودهای شیمیایی و یا دامی به داخل گودال کشت بایستی پرهیز نمود چراکه ممکن است سبب سوختگی ریشه های جوان نهال ها گردد. استفاده از مقدار کمی کود گاوی کاملا پوسیده بصورت مخلوط با خاک در کف گودال در برخی خاک ها قابل توصیه است.

هنگام کشت نهال قرار دادن یک قیم در کنار نهال ضروری است. معمولا این قیم حداکثر 2 متر طول داشته و سطح مقطع آن می تواند مربع، مستطیل و یا دایره باشد. حدود 50 سانتیمتر از قیم داخل زمین قرار می گیرد. برای درختان پاکوتاه و یا نیمه پاکوتاه طول قیم معمولا کمتر از 2 متر می باشد. پس از کشت نهال بایستی خاک کافی در گودال ریخته و سپس آن را توسط پا یا بوسیله پشت بیل متراکم کرد. سپس نهال را بوسیله بست های لاستیکی یا پلاستیکی به قیم متصل می کنند.

گاهی اوقات برای جلوگیری از آسیب تنه نهال توسط برخی جوندگان از یکسری تیوب های پلاستیکی دکمه دار استفاده می کنند که معمولا رنگ روشن داشته و در صورتی که جنس آنها مناسب باشد می تواند در سال اول کشت نقش قیم را نیز ایفا نماید.

بلافاصله آبیاری نهال کشت شده بایستی انجام گیرد. تا 2 ماه اول پس از کشت بسته به منطقه معمولا هر 3 تا 6 روز یکبار نهال را آبیاری می کنند تا خاک نهال خشک نشود. پس از استقرار کامل نهال در خاک می توان دور آبیاری نهال را طولانی تر نمود.