جامعه شناسی روستایی حیات اجتماعی

هنگامی که جامعه شناسی توجه خود را روی حیات اجتماعی مناطق روستایی متمرکز و موقعیت محل سکونت انسان روستایی و آثار مرتبط به آن را مطالعه می کند، به زمینه تخصصی جامعه شناسی روستایی وارد می شود.

گفته می شود که جامعه شناسی روستایی عبارت است از مطالعه و بررسی حیات اجتماعی افرادی که در محیط روستایی زندگی می کنند و غالبا به تولید محصولات غذایی مشغول اند. در این تعریف بر انطباق موقعیت جغرافیایی با موقعیت شغلی تاکید می شود. برخی از موضوعات مورد مطالعه جامعه شناسی روستایی عبارت اند از: خصوصیات مردم روستایی، سازمان های اجتماعی روستایی، موسسات و نهادهای مختلفی که در زندگی اجتماعی روستاها دخیل اند، روندهای اجتماعی اساسی که در محیط های روستایی وجود دارند، تاثیر تغییرات اجتماعی در سازمان اجتماع روستایی، و بالاخره مسائل و مشکلات مختلفی که جوامع روستایی با آنها مواجه اند.

مباحث مطالعاتی جامعه شناسی روستایی از کشوری به کشور دیگر و از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است، زیرا شرایط تاریخی و ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها مشابه نیست و به همین دلیل در بررسی روستاهای کشور لازم است به آنها توجه کافی مبذول شود. مثلا هنگام مطالعه جوامع روستایی اروپا توجه نکردن به ریشه های زمینداری و پدرسالاری سده های میانه سبب می شود شناخت نادرستی از این جوامع به دست آید؛ و یا در بررسی اجتماعات روستایی کشورهای آسیایی، به ویژه ایران، نادیده گرفتن شرایط طبیعی و موقعیت جغرافیایی و استراتژیک آنها و تاثیر این عوامل در حیات اجتماعات روستایی، تصویر نادرستی از این جوامع را به همراه خواهد داشت. به همین دلیل است که جامعه شناسان روستایی در این باره اتفاق نظر ندارند. می توان گفت جامعه شناسی روستایی دانشی است که به مطالعه علمی نهادها و پدیده های اجتماعی و همبستگی میان پدیده های اجتماعی روستایی با شرایط اقتصادی و شیوه زندگی و اندیشه ها و باورهای روستاییان و کشف و بیان اصول و قوانین حاکم بر حرکات، دگرگونی و تکامل اجتماعات روستایی می پردازد. از این رو هدف جامعه شناسی روستایی تنها دادن مفاهیم مجرد و تعاریف متنوع ذهنی نیست، بلکه موضوع آن با حیات اجتماعی مردم روستانشین و شرایط عینی زندگی آنان رابطه ناگسستنی دارد.

کمکی که جامعه شناسی روستایی به بهبود زندگی روستاییان می کند عبارت است از گردآوری اطلاعات دقیق و حقایق صحیح درباره اوضاع و احوال نواحی روستایی و تجزیه و تحلیل علمی آنها. همین که جامعه شناس داده های مربوط به اجتماعات روستایی را بررسی کرد و آشکار ساخت که در پس این واقعیت ها چیست و عوامل موثر در اوضاع و شرایط زندگی اجتماعی روستاییان کدام است، برنامه گذاران و افرادی که با رفاه و بهزیستی روستاها سر و کار دارند می توانند به استناد آنها و بر مبنای این یافته ها برنامه ریزی کنند، و با اعمال تغییرات لازم، حیات روستایی را مطلوب سازند. باید توجه کرد که مسئولیت تنظیم چنین برنامه ای که متضمن اولویت ها و گزینش هاست با جامعه شناس نیست، ولی او می تواند جهت برخی از عملیات و نتایج مرتبط با آنها را نشان دهد؛ و یا زمانی که برنامه عملیات نوشته و پیاده شد، به ارزشیابی آن بپردازد؛ اما لازم است همه کارها را کاملا به طور عینی و بی طرفانه انجام دهد.