کنترل آفات گندم (5)

6_ترساندن

حیوانات وحشی مانند خوک و گراز،پرندگان و حشرات از جمله آفات مزارع گندم به شمار می آیند؛زیرا باعث خسارت و یا خوردن محصول می شوند.بر این اساس،گندمکاران مناطق مختلف از روشهای گوناگونی برای ترساندن و دور ساختن آنها بهره می گیرند.

بومیان کشور کامرون به منظور ترساندن و دور کردن فیل ها از صدای خروس (که به طور طبیعی از آن وحشت دارند) استفاده می کنند.برای این منظور،پاهای خروس را می گیرند و خروس برای خلاصی خود به بال زدن و ایجاد صداهای غیر عادی می پردازند.این صداها برای فیل ها ناخوشایند است و موجب فرار آنها از مزارع می شود.

در برخی از مناطق شمالی کشور ایران در طول دوره داشت و برداشت محصولات کشاورزی از جمله گندم و برنج،هر شب دو الی سه نفر به نوبت و یا با هم نگهبانی می دهند و با ایجاد سر و صدای خاص،خوکهای وحشی را از مزارع مورد نظر دور می سازند.به این افراد،خوپا (خوک پا ) می گویند.

از قدیم الایام،کشاورزان برخی از مناطق کشور ایران به منظور مواظبت از محصول در مقابل حیوانات وحشی و ترساندن و دور کردن آنها به استخدام دشتبان اقدام می نمایند.در سالهای گذشته،چون هر خانوار و یا بنه کشاورزی نمی توانست مقداری از نیروی کار خود را صرف نگهداری و پاسبانی از مزارع کند،لذا یک یا چند نفر دشتبان از سوی ارباب و کشاورزان به کار گرفته می شدند.به طور معمول،سهم دشتبان در سر خرمن و پیش از تقسیم محصول بین ارباب و رعیت از کل محصول داده می شد.دکتر فرهادی براساس پیش نگاشته های سایر نویسندگان به ذکر نمونه هایی از یاریگری برای حفاظت از محصول در مقابل چهارپایان و حیوانات وحشی در مناطق مختلف ایران پرداخته که به ذکر برخی از آنها اکتفا می شود:

در رامشین سبزوار،رامشینی ها برای مواظبت از مزرعه های خود از اوایل بهار که کشت آنها سبز می شود،یکی را دشتبان می کنند و همه روزه در حوالی آبادی و در مزارع با چوبدستی خود به گشت و گذار و مراقبت می پردازی تا مبادا چهارپایان به درون مزارع بروند و کشت را تباه کنند و یا سنگچین دور مزارع را بریزند.پس از درو مزارع،دشتبان از خرمن ها مراقبت می کند.رامشینی ها در ازای کار چند ماهه دشتبان،دو خروار گندم به او می دهند.این مقدار گندم از خرمن و از همه صاحبان مزارع به فراخور بزرگی یا کوچکی مزارع آنها جمع آوری می شود.

کشاورزان دامنه های شمالی البرز،علاوه بر زحمات و کارهای کشاورزی،باید شبها را به خاطر راندن خوکهای وحشی از مزارع برنج،ارزن و سایر غلات به شکل پیگیری در کشتزارها،شب پایی کنند.

پازیها غیر از میراب،دو دشتبان هم دارند که باید از کشتزارهای آنها مراقبت کنند و نگذارند که احتشام به کشت آنها وارد شوند.دشتبانان که به رای خرده مالکان انتخاب می شوند در سال یک خروار جو و سه خروار گندم از مزارع،کارمزد جمع آوری می کنند.از هر مزرعه ای به نسبت وسعت همان مزرعه به علاوه در وقت خرمن،هر خرده مالکی از خرمن مالکی از خرمن خود دو سه من گندم یا جو به آنان می دهد که آن را حق کوسن می نامند.در وقت درو از هر مزرعه،چند دسته درو شده می گیرند که همه را جمع می کنند و بعد خودشان آن را می کوبند.

پرندگان از جمله آفات غیر حشره ای به شمار می آیند که در مراحل مختلف به محصولات کشاورزی آسیب می رسانند.عمده ترین مراحل آسیب پرندگان به زراعت گندم را می توان به مراحل زیر تقسیم کرد:

1_مرحله کاشت بذر

2_در طول دوره رشد رویشی گیاه جوان

3_در طول دوره خمیری دانه های گندم

4_در مرحله برداشت و انبار داری

در مرحله کاشت، بسیاری از بذر کاشته شده و به وسیله پرندگان برچیده می شود و یا بذر سبز شده مورد هجوم آنها قرار می گیرد و در نتیجه،مزرعه تنگ خواهد شد.خسارت پرندگان در مرحله خمیریدانه های گندم،قابل توجه می باشد.زیرا در این مرحله،پرندگان به دلیل خمیری بودن دانه،تمایل زیادی به خوردن دانه دارند.در مرحله برداشت و انبار داری ممکن است که بخشهایی از محصول توسط پرندگان ضایع شود.درسالهای اخیر،خسارت پرندگان به غلات از جمله گندم افزایش یافته؛زیرا مقدار زیادی از غلات،پس از برداشت با کمباین در مزرعه باقی می مانند.

برخی از کشاورزان ایرانی از کودکان می خواهند تا به وسیله طبل،بوق،ساز،کرنا و یا وسایل دیگر،سر و صدا ایجاد کنند و مانع از حضور پرندگان در مزارع شوند.کودکان از برگ درختان پهن برگ برای تهیه نوع ساده ای آلت موسیقی و ایجاد صدا استفاده می کنند.همچنین،آنها با پرتاب اشیاء و ریگ از طریق تیر و کمان ساده ، پرندگان را متواری می نمایند.در چندسال اخیر،استفاده همزمان از صدا و پرتاب اشیاء برای پراندن پرندگان موثر تشخیص داده شده است.لذا به همین منظور از دستگاههای فرفره انداز،تفنگ انفجاری دور کننده و سایر ادوات برقی و الکترونیکی مشابه استفاده می شود.

در سالهای گذشته،کشاورزان ایرانی به منظور کاهش خسارت پرندگان،روشهایموثری ابداع کرده و به کار گرفته اند.آنها با قرار دادن آدمکهای چوبی ملبس و یا مترسک،خسارت پرندگان را به مزارع خود کاهش می داده اند.هنوز،کشاورزان از مترسک به منظور ترساندن و یا رم دادن پرندگان از مزارع خود استفاده می نمایند.برخی از کشاورزان،مترسک را فقط در یک مقطع زمانی کوتاه و صرفا در دوره رسیدن محصول در مزارع خود نصب می کنند.در غیر اینصورت،پرندگان به مترسک عادت کرده و دیگر از آن نمی ترسند.