نگاه کوتاه و اجمالی به طرح باشگاه کشاورزان جوان

مخاطب عمده‌ى من در بسيارى از مباحث، شما جوانها هستيد؛ شما هستيد كه بايد اين كشور را اداره كنيد؛ بايد در سطوح مختلف، اين اقتدار ملى را، اين عزت ملى را با استفاده از دستاوردهائى كه تاكنون وجود داشته، به كمال برسانيد؛

اين وظيفه‌اى است كه در تاريخ متوجه به شماست. مقام معظم رهبري(مدظله العالي)

مقدمه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی موضوع جوانان و نقش آنان در توسعه كشور ابعاد تازه ای به خود گرفت. جوانان نیز با حضور در تمامی عرصه ها بویژه جنگ و دفاع مقدس و همچنین عرصه های علمی و پژوهشی گام های بسیار مؤثری برداشتند. در این میان مشاركت اساسی آنان در توسعه كشاورزی كمتر مورد توجه قرار گرفت. فقدان جریان و حركتی با نشاط و پویا جهت ایجاد جذابیت و اشتغال گسترده در محیط های روستایی باعث مهاجرت سیل آسای آنان به سمت شهرها گردید.

در حال حاضر در استان خراسان رضوی 1.229.000 نفر جوان روستایی در سنین 16 تا 45 وجود دارند كه تنها 90 هزار نفر بهره بردار و به كشاورزی اشتغال دارند و مابقی همانند نشت نشاء (فرار و انحراف آب از مسیر اصلی) از دسترس مزرعه خارج گردیده اند.

بیان مسئله

كشاورزی استان ما همچون هر پدیده ای دیگر مبتلا به مسائل خاص خود است.
 فقر اطلاعاتی و آموزشی وسیع جوانان روستایی اعم از دختران و پسران به ویژه در زمینه كشاورزی
 عدم علاقمندی به استمرار حضور در روستا و اشتغال به تولید محصولات كشاورزی
 مهاجرت جوانان روستایی و به تبع آن روی آوردن به مشاغل كاذب و حاشیه نشینی در مشهد
 بالا بودن سن بهره برداران كشاورزی، بیسوادی و كم سوادی مفرط بهره برداران
سال 1345 1355 1365 1375 1385 1395
ميانگين سني 34 37 41 47 51

 عدم توانمندی دستگاه های مسئول جوانان در مهندسی تشكل های ویژه جوانان روستایی
 فقدان یا كمبود موسسات آموزشی رسمی كشاورزی در نقاط روستایی ویژه جوانان

بر اساس یك قاعده كلی سرعت رشد جمعیت بزرگسال روستایی افزون تر از جمعیت جوان روستایی شده است. این رویه اگر چه در كوتاه مدت ممكن است نتایج سوئی را در پی نداشته باشد اما در بلند مدت افزایش سن كشاورزان و ساكنان مناطق روستایی و به تدریج عاری شدن این مناطق از وجود نیروهای جوان و شاداب و پر تحرك را نوید می دهد.
با عنایت به موارد فوق و با توجه به الزامات اجتناب ناپذیر بخش كشاورزی در توسعه علمی كشاورزی و انتقال تكنولوژی مدرن لازم است چاره ای اندیشید به گونه ای كه نسل حاضر در عرصه تربیت شود و آنها كه رفته اند برگردند.

اهمیت موضوع
سازمان یافتن هزاران جوان علاقمند روستایی در قالب باشگاه های كشاورزان جوان به عنوان یك نوآوری می تواند در جهت فعالیت های گروهی، مؤثر و كارآمد باشد،كه از اهم آنها می توان موارد زیر را نام برد:

الف) اقتصادی
 ایجاد اشتغال مولد و افزایش درآمد اعم از کشاورزی و غیر کشاورزی

ب) اجتماعی
 كاهش مهاجرت های جوانان و افزایش ماندگاری
 ایجاد و تقویت روحیه خود یاری و همیاری در جوانان
 افزایش احساس تعلق خاطر نسبت به روستا و فعالیت های روستایی
 مشاركت در فرآیند تصمیم گیری و تصمیم سازی در سطح روستا

ج) فرهنگی
 فراهم آوردن امكان فعالیت های فرهنگی نظیر توسعه كتابخوانی در روستا

تعریف باشگاه
باشگاه جایگاهی است كه گروهی با اهداف یكسان چون آموزش، كسب آگاهی، ارتقاء مهارت های ذهنی و عملی در ابعاد فردی و اجتماعی گرد هم می آیند.
باشگاه هم در معنی خود گروه گرد هم آیند و هم در مورد مكان گردهمایی ایشان به كار می رود.
از طرفی معادل سازمان غیر رسمی نیز می باشد لذا عناوین خانه، مركز، انجمن، جمعیت یا پایگاه و عناوینی از این دست را نیز شامل می شود.

تعریف باشگاه كشاورزان جوان
ساختاری مردمی است در قالب سازمان مردم نهاد ویژه كشاورزان جوان كه در زمینه كارآفرینی و توسعه بخش كشاورزی منطقه با اهداف معین تشكیل می شود. این امر با تشكیل كمیته های اشتغال و كارآفرینی، آموزش و ترویج، واحد كتابخانه، كمیته فرهنگی هنری، كمیته ورزش و واحد معارف و حقوق داخل باشگاه پیگیری می شود.

اهداف كیفی
توانمندسازی باشگاهی از طریق برنامه ریزی و ساماندهی آنها جهت كسب قابلیت های كمی و اجرایی به منظور حضوری مناسب با ظرفیت های خاص محیطی در توسعه روستایی و كشاورزی

اهداف كمی
1- مدیریت پروژه شامل :
الف) تدوین و استمرار اجرای برنامه های طرح
ب) تهیه و تدوین برنامه زمان بندی و هدایت مالی پروژه
ج) ارزیابی و گزارش عملكرد پروژه

2- مدیریت تخصصی شامل :
الف) تحقق وظایف مندرج در مجموعه های ایجاد شده طبق برنامه
ب) تدوین خط مشی مندرج و راهنمای روش و مراحل انجام كار
ج) ارتقاء كیفی كاركردها

مدیریت راهبردی بلند مدت
1- برخورداری تمام روستاهای بالای 20 خانوار از امتیاز باشگاه كشاورزان جوان
2- تلاش در جهت بكارگیری تكنولوژی و افزایش مهارت های فنی و شغلی در تحقق توسعه اجتماعی و اقتصادی
3- ایجاد تحول در ساختار تولید روستایی و عشایری و بهبود سیستم مدیریت و كارایی مزرعه
4- فراهم ساختن شرایط و امكانات لازم جهت دستیابی جوانان به آخرین دستاوردهای فنی و حرفه ای
5- ایجاد مزارع نمونه و الگویی كشاورزی و كارگاهی صنایع دستی و افزایش مداوم مهارتهای شغلی
6- استقرار كامل فرآیند/ ساختار در نظام سازمانی دولت با همكاری سازمان تبلیغات، نهادکتابخانه های عمومی، جهادکشاورزی، کمیته امداد، استانداری، سازمان فنی و حرفه ای، سازمان ارشاد اسلامی، سازمان بسیج سازندگی، صندوق مهر رضا و سایر نظام های خدمات دهی به توسعه منابع انسانی، اجتماعی و اقتصادی روستاها.

جهت گيري اساسي و سياستهاي اصولي در برنامه ريزي براي باشگاهها
جهت گيري هاي اساسي (عام)
طرح باشگاههای کشاورزان جوان از منظر برنامه راهبردی کانون استانی باشگاه ها همسو با اهداف و سیاستهای دولت در تحقق راهبردهاي كمي و كيفي دستگاههاي دولتي بويژه جهاد كشاورزري به عنوان مرجع تخصصي بيش از %65 از كار ويژه هاي تعريف شده در باشگاهها تنظيم شده است.

با توجه به اهداف و مباني تدوين شده در مشاركت علمي، عملي و اجتماعي جوانان روستايي، پذيرش چارچوبهاي سامان بخش و قواعد انتظام آور اجتناب ناپذير است.

بخشي از اين اصول به شرح زير است:
1- در هر برنامه ريزي بايستي به روحيه و گرايش آنان كه ملازم با نشاط، شادابي و صراحت لهجه است توجه شود.
2- جامع نگري، دور انديشي و اتخاذ سياستهاي مدبرانه در سازماندهي در برنامه هاي آموزشي و تربيتي متناسب با شرايط و ويژگي هاي روحي، عقلي و عاطفي نسل جوان اتخاذ تدابيري هوشمندانه در زمينه تقدم مصالح جمعي بر منافع فردي و حاكميت روحيه جمع گرايي در فضاهاي فرهنگي و اجتماعي باشگاه ها و پيشگيري از رشد روحيه فرد گرايي و انزوا طلبي در جوانان روستايي.
3- حفظ استمرار و پويايي و پيوستگي در برنامه ريزي هاي آموزشي، فرهنگي ايجاد انگيزه جهت گرايش و استقبال عمومي در ساماندهي زندگي نسل جوان روستايي به منزله جوانان برتر كشاورزان فردا
4- حاكميت اصل انعطاف پذیر در برنامه ريزي هاي تربيتي مديريت كتابخانه ها و مراعات شيوه هاي ترويجي و اعتدال و پرهيز و اجتناب از افراط و تفريط در عمل
5- ترسيم دور نماي روشن و اميد بخش در شيوه زندگي روستايي و نحوه فعاليتهاي فرهنگي و اشتغال و فراغت نسل جوان از طريق ايجاد تشكيلات ضروري و نهادينه ساختن امور مربوط توسط خود آنان
6- تقويت روحيه خدمت و همكاري، احسان و فداكاري و ايثار و از خود گذشتگي نسبت به هم نوعان و مجاهدت براي خدمت به روستا و ساكنين آن
7- هدايت برنامه به سمت علوم و تكنولوژي معاصر، خلاقيت و نوآوري آفرينشهاي علمي و عملي در عرصه كشاورزي تفكر و تدبر و فرهنگ مطالعه، تضارب آرا و تعاطي افكار، دانش، ارزش، حقوق خانواده، آيين دوستي، ارتباطات مردمي، فرهنگ بسيجي، جهاد ملي، خود اتكايي، مهارتهاي شغلي، فرهنگ توليد، تعهد اجتماعي، حقوق و تكاليف، نظم و انضباط، مشورت و شورا، همبستگي و همنوايي، خدمت و ايثار، عدالت اجتماعي و شناخت استعدادهاي درخشان جوانان روستايي در ابعاد مختلف
8- مقتضيات، ظرفيتها، انتظارات و نيازهاي جوانان در سطوح تصميم گيران و برنامه ريزان كشور بايد مورد توجه قرار گرفته و با حضور آنها نقشه اصلي تنظيم و تكميل گردد.
9- هر گونه اقدام براي بهبود زندگي جوانان روستايي بايد با مباشرت و دخالت آنان طراحي شود.
10- فضا و شرايط براي حضور و مشاركت جوانان در كليه برنامه ها سرشار از سلامتي، ايمن و اطمينان بخش باشد.
11- اجراي طرحها و برنامه هاي پيش بيني شده بايد اعتماد به نظام و دولت را در بين جوانان افزايش دهد.
12- قطعا بايستي امكانات تجربه اندوزي براي آماده شدن جوانان در عرصه هاي مختلف زندگي مورد توجه قرار گيرد.
13- تقويت، ترويج و تعميق فرهنگ ديني مشاركت و مشورت در سطح جوانان مورد نظر باشد.
14- در پي ريزي برنامه ها و طرحهاي محلي، استاني و ملي براي جوانان به بعد تنوع در امور و نوآوري توجه گردد.
15- در هرگونه برنامه ريزي براي جوانان روستايي بايستي به تجربيات ارزشمند كشاورزان معزز كهنسال و برقراري ارتباط مناسب جهت استفاده بهينه از تجربيات، به عنوان بخشي از دانش بومي توجه گردد.

سياستهاي اصولي (خاص)
آنچه در برنامه ريزي سال 89 مورد توجه قرار گرفته است نكاتي است كه به اختصار عرض مي كنيم:
1. چنانكه مي دانيد شعار باشگاه اين جمله رهبر معزز انقلاب است”جوانان عزيز … به جمع پرافتخار كشاورزان جوان بپيونديد” كه در تمامي پوسترها، كارتهاي عضويت، سربرگها و … مورد استفاده قرار گرفته است، بدون شك يكي از دغدغه هاي معظم له موضوع مهاجرت جوانان روستايي است كه در اولين نشست مديران ارشد و كاركنان پس از ادغام دو وزارتخانه به آن اشاره كردند.
2. امسال سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی نام گرفته است در كليه ي برنامه ريزيها هماهنگ و همسو با آن سعي و تلاش خويش را بكارگيريم.
3. هدايت و جهت دهي نسل جوان روستايي كه مورد غفلت واقع شده است در پرتوي جامع نگري، دور انديشي و اتخاذ سياستهاي مدبرانه در ساماندهي آنان و سازماندهي برنامه هاي ويژه آنان متناسب با نيازها، شأن و منزلت و رعايت عوالم جواني صورت گرفته است.
4. طرح و ترسيم الگوي جوان آرماني در عرصه كشاورزي و تعيين و تدوين شاخصهاي مطلوب جوان توليدكننده بر اساس معيارها و ملاكهاي ارتقابخش متناسب با مقتضيات زمان ديده شده است.
5. بهسازي و تحكيم روابط و مناسبات انساني و تاليف قلوب و تحكيم اخوت جوانان روستايي با توجه به نقش آن در انسجام محلي و توسعه روستايي مورد تاكيد قرار گرفته است.
6. اجراي اين برنامه مي تواند در ايجاد بستر اجتماعي به منظور تامين زيرساختهاي توسعه روستايي و كشاورزي تحولي چشمگير در استان و حتي كشور ايجاد كند.
7. در این فصل اقتدار محلی و ارتقاء اثر بخشی باشگاه در محیط از اولویت بیشتری برخوردار است و بایستی به مطلب مذکور توجه اساسی تری نمود.بررسی روند موجود حاکی از انزوای اجتماعی آن گروه از باشگاههایی است که فاقد برنامه لازم در ایفای نقش کلیدی خود در جامعه روستایی هستند.
8. بديهي است اعتبارات طرحها و پرورهاي فرهنگي، اجتماعي را به طرق مختلف مي توان هزينه كرد اما رعايت مهروزي و عدالت ، ايجاد فرصتهاي برابر از شاخص هاي توسعه اجتماعي اقتصادي ، فرهنگي سياسي و نهادي قانوني مبتني بر سياستهاي كنوني دولت محترم است ، لذا توسعه كمي باشگاه ها با رويكرد ايجاد بستر مناسب اجتماعي به منظور تعيين و گسترش فرصتهاي مساوي و با انگيزه حضور حداكثري كشاورزان جوان ، جوانان روستايي اعم از مهاجرين و ساكنين الزاما در دستور كار اين برنامه قرار دارد.
9. شعار باشگاه موضوع بند 1 همين فهرست الزاما ما را به سمت ايجاد فرآيندي با نشاط، آگاهانه و مبتني بر سياستهاي توسعه روستايي در استان هم سو با نيازها و شرايط و هماهنگ با ساير نظامهاي خدمات دهي به روستا ها در مسير تحقق نهضتي فراگير به سمت بازگشت به روستا مي كشاند. در اين برنامه سعي شده است ابزارها و امكانات مورد نياز اين نهضت پيش بيني و مورد توجه و مداقه قرار گيرد.
10. ماهيت طرح همكارانه است نه مشاركت و نه هماهنگي به اين معني كه كليه دستگاهاي مرتبط با توسعه روستايي و توسعه كشاورزي و توسعه منابع انساني روستاها مي بايست و مي توانند با استفاده از اين سازمان مردم نهاد و اتخاذ تدابير راهبري به ارائه خدمات خويش بپردازند در حقيقت باشگاه ها به منزله سازمان مردم نهاد با جهت گيري توانمندسازي، توسعه و تسهيلگري از جايگاه ارزشمندي در به كار گيري الگوها ، ابزارها و روشهاي مدرن و هماهنگ با نظامهاي فناوري اطلاعات، كار آفريني در ابعاد تخصصي و عمومي ويژه نوجوانان و جوانان و عموم مردم برخوردار بوده و از سطحي فراگير برخورداراند.
11. همانگونه كه توسعه كشاورزي از كاركرد هاي اصلي و محوري باشگاه ها محسوب مي شود كتابخانه روستايي نيز محور و پايه اصلي ساخت دهي محلي و انسجام اجتماعي باشگاه ها در طراحي سازه ديده شده است؛ تجربيات تلخ و ناموفق مديريت كتابخانه روستايي طي 54 سال گذشته نشان مي دهد اين پديده ارزشمند كه به منزله قلب فرهنگي روستا مي باشد به علت فقدان سازمانهاي مردم نهاد در روستا و عدم توانمندي نظامهاي خدمات دهي دولتي هيچ گاه بازدهي لازم را نداشته است و همواره به همين علت مديريت محتوا، بده بستان كتاب، تجهيزات و خدمات متناسب با نيازهاي محيط و شرايط ايجاد نشده است.

اقدامات اساسی و پيشنهادي
• تاسیس كمیته اشتغال و كارآفرینی جهت هدایت استعدادهای جوانان روستایی و كشاورزان جوان به مشاغل مورد نیاز عرصه
• ایجاد بانك اطلاعات شغلی جهت راهنمایی حرفه ای و بهینه سازی وضع اشتغال جوانان روستایی
• ایجاد تشكیلات خاص در جهت تامین اهداف شغلی و حرفه ای دختران جوان عضو باشگاهها
• تاسیس شركتها و تعاونی های تولید و توزیع كشاورزی جهت ایجاد فرصت اشتغال برای جوانان روستایی
• پیگیری اعطای وام و تسهیلات ضروری به كشاورزان جوان مستعد در زمینه گسترش صنایع بومی و سنتی
• پیگیری ایجاد مركز كارآموزی برای جوانان روستایی مهاجر به منظور فراگیری صنایع روستایی و دستی و بومی و سنتی
• انجام تحقیق پیرامون روشهای جذب جوانان به فعالیت در زمینه صنایع كشاورزی
• انجام بررسی و تحقیق در خصوص روشهای احیاء تقویت و رشد و توسعه صنایع بومی روستاها توسط جوانان
• تحقیق و پژوهش در زمینه نحوه نگرش جوانان نسبت به انتخاب شغل و پایگاه اجتماعی مشاغل روستایی
• انجام تحقیق در جهت شناسایی عوامل انگیزشی به فعالیتهای غیر مفید نسل جوان روستایی
• تنظیم برنامه جهت فراهم ساختن امكانات اشتغال جوانان بر اساس ویژگیهای سن، جنس و استعداد
• آموزش قوانین حقوقی كار و شغل به نسل جوان روستا و آشنا سازی آنان با مواضع حق و تكلیف در اشتغال
• تنظیم برنامه و اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از گسترش مشاغل كاذب و غیر مولد بین جوانان روستایی
• برنامه ریزی برای توسعه صنایع روستایی در مراكز خدمات جهت ایجاد فرصتهای شغلی برای كشاورزان جوان
• پیگیری تشكیل مجمع ملی كشاورزان جوان
• تلاش در جهت تثبیت و ارتقاء كیفی نظام خدمات دهی كتابخانه های روستایی

مراحل اجراي طرح:

الف) زمينه يابي و زمينه سازي
ب) تشكيل و سازماندهي
بازديد آموزشي- ترويجي

گفته اند “تجربه” سرچشمه همه داناييهاي بشر است و عمليات بازديد از آن جهت حايز اهميت است و در فهرست عناوين پروژه باشگاه كشاورزان جوان گنجانده شده است،كه انسانها به گونه اي متفاوت مي فهمند و عمل مي كنند و عميق تر اينكه آدميان تجربيات متفاوت دارند و مي گويند انسان رونده است و رونده انديشه و انديشه ها در تقابل با پديده ها، اشياء و نمادها، ابعاد علمي و تجربي پيدا مي كنند.

مكتب ترويج كه رسالت انتقال اطلاعات، تنفيذ آراء و نظريات جديد را بر عهده دارد و همچنين جستجوگر و انسان گرا است تجربيات انسانها را ارج مي نهد كه در طول ساليان و با مرارت و سختي به دست آمده اند همزمان نمي پسندند كه از تحول و نوآوري بماند.
در اين عرصه آنها كه از تكنيكهاي مدرن و پيشرفته تري استفاده مي كنند قطعا تجربيات موفق تري نيز دارند و وقتي انسان از طريق مطالعه كتب و ساير رسانه ها پاي تجربيات ارزشمند ديگران مي نشيند آرزو مي كند اي كاش ديگران نيز بدين تجربيات دست يابند.

منظور ما از گنجاندن اين عمليات در پروژه باشگاه صرفا انجام يك بازديد آموزشي و ترويجي به گونه رايج آن نيست بلكه آشنايي دبيران باشگاهها و اعضاي برجسته محلي و روستايي با همان روشها و تكنيكهاي مدرن و پيشرفته اي است كه برخي از جوانان روستايي و كشاورز در مراكز خود به كار گرفته اند و بسيار نيز موفق بوده اند.
عنوان هزينه واحد (هزارريال) تعداد جمع كل توضيحات

بازديد آموزشي
كارگاه آموزشي:
بنظر مي رسد جواناني كه در نواحي روستايي زندگي مي كنند نيازمند آموزش و فرصتي براي ارتقا دانش و مهارت خويش در حيطه هاي كاري و زندگي مي باشند. از طرفي تعداد زيادي از آنها گاه براي شركت در دوره هاي آموزشي مي بايست مسافتهاي زيادي را طي نمايند.

براي اولين بار سعي كرده ايم كارگاه آموزشي ويژه جوانان روستايي را در كنار مزرعه به گونه اي سازماندهي نماييم تا :
الف) به سهولت در كارگاه آموزشي شركت نمايد درك درستي از سازه هاي اجتماعي، تيمها و تشكلها و نقش آنان در توسعه محيط متناسب با شرايط اجتماعي- اقتصادي ، سياسي- فرهنگي و قانوني- نهادي پيدا نمايند.
ب) در اين كارگاهها با كارآفريني و خلاقيتهاي فردي و اجتماعي آشنا مي شوند.
ج) در خصوص توسعه فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات، پاسخهاي لازم را براي پرسشهاي زير بدست خواهند آورد.

• نحوه دسترسي، دريافت و كاربرد اطلاعات چگونه بايد باشد.
• چه نوع اطلاعاتي بايد گسترش يابد.
• نيازهاي موجود چگونه بايد مشخص شود.
• سند راهبردي روستا چگونه تنظيم ميشود.
• برنامه ريزي راهبردي براي روستا چه ويژگيهايي دارد.
اميد مي رود هسته هاي اصلي و تصميم سازيهاي موثر در اين كارگاهها شكل واقعي خود را پيدا كنند.