گیاهانی که در مناطق کم آب می توان کاشت

ایران جزو کشورهای خشک و کم آب به حساب آمده که در سال حدود 80 میلیارد متر مکعب از آب موجود، برای بخش کشاورزی صرف می شود. 65 درصد از این مقدار آب به دلیل آبیاری سنتی و عدم به کارگیری شیوه های نوین آبیاری به هدر می رود. همچنین کاشت برخی محصولات که برای محصول دهی آب زیادی می خواهند نیز سبب خشکسالی و هدررفت آب شده است. با کاشت گیاهان مقاوم در برابر کم آبی و همچنین بهبود شیوه های آبیاری می توان میزان مصرف آب را تا 50% کاهش داد. به طور کلی بسیاری از محصولات برای کشاورزی به آب زیادی نیاز دارند؛ ولی محصولاتی نیز وجود دارند که نیاز به مقدار کمی آب داشته و در عین حال برای کشاورز بسیار پربازده و سودآور هستند. در این مقاله محصولاتی که قابلیت کاشت در مناطق کم آب را دارند معرفی می کنیم.

در مناطق کم آب چه محصولاتی بکاریم؟

1. زعفران

یکی از گیاهان پر سود و گران قیمت که در کشور ایران به صورت عمده کاشت می شود زعفران است. این گیاه ارزشمند که به طلای سرخ مشهور است، برای محصول دادن به آب کمی نیاز داشته و گزینه بسیار خوبی برای جایگزین شدن با گیاهانی است که آب زیادی برای رشد نیاز دارند. اگر چه زعفران جزو محصولات گران به حساب می آید؛ ولی این موضوع باعث نشده تا از سبد غذایی ایرانی ها حذف شود و همچنین در سایر کشورها نیز به عنوان محصولی گران بها طرفدار دارد. آبیاری گیاه زعفران در چهار مرحله صورت می گیرد که اولین مرحله آن بیشترین مقدار آب را نیاز داشته و ضروری است. مرحله دوم آبیاری همراه با کوددهی مزرعه انجام می گیرد و در مراحل سوم و چهارم دیگر آبیاری ضروری نبوده و با بارش های فصلی آب مورد نیاز گیاه تأمین می شود. فقط در صورتی آبیاری سوم و چهارم نیاز است که منطقه کاشت زعفران کاملاً خشک و بدون باران باشد که این امر به ندرت اتفاق می افتد. کشت زعفران در کشور ایران به دلیل کم آبی یکی از پرسودترین گیاهان به شمار می آید.

کشت زعفران؛ راهنمای 0 تا 100 کشت زعفران در ایران (saffron)

2. پسته

پسته یکی از محصولاتی است که برای محصول دهی نیاز به آبیاری زیادی نداشته و کاشت آن سوددهی بالایی برای کشاورزان دارد. پسته در برابر سرما و گرمای هوا مقاوم بوده؛ ولی در مناطق گرمسیری رشد بهتری دارد. همچنین گرما و سرمای هوا باید به صورت تدریجی بوده و تغییر دما به طور ناگهانی باعث آسیب رسیدن به این محصول می شود. این گیاه در مرحله اول نیاز به آبیاری عمیق دارد و بعد از آن حتی در مناطق کم آب و کم بارش رطوبت را در خود حفظ کرده و نیاز به آبیاری مداوم ندارد. پسته در اوایل فروردین گل دهی را شروع کرده و در اواسط اردیبهشت محصول دهی آن شروع می شود. به دلیل مقاوم بودن این گیاه در برابر کم آبی و تحمل گرما در بسیاری از شهرهای کشور ایران قابل کاشت است. پسته در مناطق مرطوب دچار پوسیدگی تدریجی شده و بهتر است در شهرهایی که رطوبت هوا بالا است کاشته نشود. پسته نیز جزو محصولاتی است که در ایران به صورت فراوان کشت شده و کشاورزان با مدیریت بهینه و تولید محصول با کیفیت می توانند سود خوبی از فروش داخلی و صادرات آن به دست آورند.

از کاشت تا برداشت پسته

3. آلوئه ورا

آلوئه ورا جزو ساکولنت ها به حساب آمده که برگ های گوشتی و پر آبی دارند؛ ولی برای کاشت و نگهداری از آن ها به آب زیادی نیاز نیست. این گیاه در برابر کم آبی بسیار مقاوم بوده و حتی آبیاری زیاد ممکن است سبب آسیب رسیدن به گیاه شود. خواص دارویی فراوان آلوئه ورا سبب شده تا طرفداران زیادی داشته و کاشت آن برای کشاورزان سودآور باشد. این گیاه بهتر است در مناطق خنک و به دور از نور مستقیم خورشید کاشته شود. آلوئه ورا در برابر شوری خاک نیز مقاوم بوده و به همین دلیل شهرهای زیادی در ایران قادر به کاشت آن هستند و همچنین به کوددهی نیز نیاز خاصی ندارد. این گیاه را می توان هم در گلخانه کاشت و هم در فضای باز قابلیت پرورش دارد. ژل گیاه آلوئه ورا در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز بسیار کاربرد داشته و با توجه به مقاوم بودن این گیاه در برابر کم آبی می تواند جایگزین مناسبی برای محصولاتی شود که برای محصول دهی به آب زیاد و خاک مناسب نیاز دارند.

4. کلزا

یکی از گیاهانی که دانه روغنی دارد و برای روغن گیری از آن استفاده می شود کلزا است که جزو گیاهان کم آب برای کشاورزی به شمار می آید. دانه کلزا برای روغن گیری و کنجاله آن برای خوراک دام استفاده می شود و این گیاه را می توان بین گیاهانی مانند گندم و جو کاشت تا علف های هرز در مزرعه رشد نکنند. کلزا به طور معمول در مناطق گرم رشد می کنند؛ ولی گونه های مختلفی از این گیاه موجود است که در انواع آب و هوا و حتی هوای سرد قابل کاشت و رشد هستند. برداشت گیاه کلزا از ریشه بوده و باعث می شود تا علف های هرز و آفت ها نیز همراه با آن از بین بروند و به عنوان روشی برای اصلاح خاک نیز به حساب می آید. کاشت گیاه کلزا به دلیل اینکه مقدار زیادی از روغن خوراکی کشور را تأمین کرده و نیاز به واردات روغن ها را کم می کند برای کشاورزان سوددهی خوبی دارد. با توجه به شرایط خشکسالی در کشور ایران آبیاری این گیاه در دو مرحله کافی است که یکی در مرحله کاشت و دیگری در مرحله گل دهی صورت می گیرد و در مناطق پر باران نیاز به آبیاری کاهش پیدا می کند. کلزا به دلیل خواص زیادی که دارد در دهه های اخیر مورد توجه کشاورزان زیادی قرار گرفته است و سود خوبی از کاشت آن به دست می آورند.

روش کشت کلزا + راهنمای کامل

5. موسیر

یکی از گیاهانی که دارای خواص زیادی برای بدن است موسیر بوده که جزو گیاهان کم آب برای کاشت و مقاوم در برابر خشکی است. این گیاه به طور وحشی در مناطق کوهستانی رشد می کند؛ ولی کاشت آن می تواند در بسیاری از مناطق ایران صورت گیرد. برای کاشت موسیر نیاز به آبیاری زیاد نبوده ولی خاک آن باید مرطوب باشد. آبیاری زیاد و غرقابی شدن موسیر سبب پوسیدگی آن شده و گیاه را از بین می برد. پرورش و کاشت موسیر از طریق بذر و پیاز صورت گرفته و در مناطق آب و هوایی مختلف قابل رشد است که در مناطق سردسیر در بهار کشت شده و در مناطق گرمسیری قبل از شروع زمستان کشت انجام می شود. محصولی که در مناطق گرمسیری کاشته می شود زودتر از کشت های بهاری به بار می نشیند.

چطور موسیر بکاریم؟

6. ذرت خوشه ای

ذرت خوشه ای یا سورگم از خانواده غلات بوده که به دلیل مقاوم بودن در برابر کم آبی و شوری خاک جایگزین ذرت علوفه ای شده است. این گیاه با یک بار کاشت قابلیت دو بار برداشت را داشته و یکی از پر اهمیت ترین غلات بعد از برنج، گندم و جو است. رشد این گیاه نسبت به ذرت علوفه ای سریع تر بوده و محصول بیشتری نیز در مقابل آن به کشاورز می دهد. کشاورزان با جایگزین کردن ذرت خوشه ای با ذرت علوفه ای علاوه بر مبارزه با خشکسالی و استفاده کمتر از منابع آبی، سود بیشتری را با سرعت زیادی به دست می آورند.

7. گل محمدی

گل محمدی را به عنوان گیاهی با آب کم و سود زیاد می شناسند. خواص غذایی، دارویی و بهداشتی گل محمدی باعث شده تا طرفداران زیادی داشته باشد و کشاورزان نیز به دلیل مقاوم بودن این گیاه در مقابل کم آبی، نگهداری آسان و سود دهی بالا به سراغ کشت و پرورش آن بروند. گل محمدی هم به صورت گل مورد استفاده قرار گرفته و هم از اسانس آن برای تولید گلاب یا مصارف دیگر استفاده می شود. اسانس این گیاه در داخل و خارج از کشور مورد توجه بوده و صادرات آن می تواند سود زیادی برای تولیدکنندگان این محصول داشته باشد. همان طور که گفتیم گل محمدی در برابر کم آبی بسیار مقاوم است؛ ولی اگر در زمان گلدهی آبیاری برای آن صورت گیرد تأثیر زیادی در کیفیت اسانس گل دارد و محصول با کیفیت تری تولید می شود. همچنین گل محمدی در ارتفاعات مختلف قابل کاشت است؛ ولی رشد آن در مناطقی که ارتفاع بیشتری دارند بر افزایش کیفیت گل و اسانس تولید شده تأثیرگذار است.

انتخاب روش آبیاری محصولات کشاورزی

کاشت گیاهان دارویی در مناطق کم آب

گیاهان دارویی نسبت به سایر محصولات کشاورزی آب کمتری برای رشد نیاز دارند. با توجه به مشکل کم آبی در ایران کاشت بسیاری از گیاهان دارویی را می توان جایگزین محصولاتی مانند گندم، یونجه و ذرت کرد که برای محصول دادن آب زیادی نیاز دارند و سوددهی بالایی نیز ندارند. در ایران به دلیل فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی و دانش آن، می توان کاشت این گیاهان را توسعه داد که علاوه بر حفظ منابع آبی کشور، سود بیشتری نصیب کشاورزان می شود. گیاهانی مانند کاسنی، به لیمو، زیره سیاه، گل گاو زبان، خاک شیر، درمنه، شیرین بیان و… نسبت به سایر محصولات کشاورزی آب بسیار کمی نیاز دارند و در برابر خشکی مقاوم هستند. بسیاری از گیاهان به صورت وحشی در مناطق مختلف رشد کرده و همین امر نشان دهنده پرورش آسان و بدون دردسر گیاهان دارویی است. با توجه به اینکه استفاده از گیاهان دارویی در سال های اخیر در داخل و خارج از کشور بسیار مورد توجه قرار گرفته است، جایگزین کردن کاشت و صادرات این گیاهان به جای محصولاتی که آب زیادی برای رشد نیاز دارند، به حفظ منابع آبی کمک بسیاری کرده و کشور را از خشکسالی نجات می دهد.

پرورش گیاهان دارویی- راهنمای کامل

نتیجه گیری

یکی از چالش های بزرگی که کشاورزان همیشه با آن دست و پنجه نرم می کنند مشکل کم آبی است. کشور ایران به خصوص در دهه های اخیر با کاهش بارندگی و از بین رفتن منابع آبی دچار شده و به سوی خشکسالی به پیش می رود. بیشترین میزان هدررفت منابع آبی در بخش کشاورزی بوده که با آبیاری غیراصولی و کاشت محصولاتی که آب زیادی برای محصول دادن نیاز دارند به وجود می آید. یکی از راهکارهای عبور از خشکسالی استفاده از فناوری های جدید آبیاری به جای آبیاری سنتی است که بخش زیادی از هدررفت آب در این قسمت به وجود می آید. راهکار دیگری که باعث حفظ منابع آبی کشور می شود جایگزین کردن کاشت محصولات مقاوم در برابر خشکی با محصولاتی است که آب زیادی برای رشد مصرف کرده و سود زیادی ندارند. در این مقاله محصولاتی که سود زیادی داشته و نیاز به آب کمی برای رشد دارند معرفی شده است. علاوه بر آن گیاهان دارویی نیز اکثراً در برابر کم آبی مقاوم بوده و پرورش آن ها آسان است. کشاورزان با راهکارهای ذکر شده می توانند علاوه بر کسب سود بیشتر از محصول خود، به حفظ منابع آبی کشور نیز کمک کرده و از خشکسالی جلوگیری کنند.