پرورش گیاه آنغوزه یا هنگ

گیاه انغوزه یا هنگ یک ادویه رایج در اکثر آشپزخانه های شرقی است به حدی که کشور هند سالانه مقدار زیادی از این گیاه تند را وارد می‌کند.

آنغوزه گیاهی با ریشه‌هایی ضخیم و گوشتی است. که در مناطق خشک رشد می‌کند. از ساقه این گیاه صمغی به نام آنغوزه استخراج می‌شود. که صمغ آنغـوزه کـاربرد زیـادي در صـنعت و پزشـکی نوین دارد؛ از این جهت کشت و پرورش گیاه آنغوزه به صورت زراعی به توسعه صنعت گیاهان دارویی در ایران خواهد انجامید.

خوردن گیاه هنگ به صورت خام توصیه نمی شود. در عوض، می توان ریشه های آن را برداشت و به عنوان ادویه ای خرد کرد که طعمی شبیه به تره یا سیر (مزه ای تقریبا تند و سوزانده ای) به غذا می دهد. این یک افزودنی محبوب برای غذا در هند، ایران و افغانستان است و همچنین جزء سس ورسترشایر است. شاخه ها و برگ های جوان نیز می توان پخت.

گیاه هنگ چیست و معمولاً در کجا کشت می شود؟
هنگ یک گیاه علفی ( Ferula asafoetida) از خانواده چتریان (umbelliferae) است. این گیاه چند ساله است که از ریشه های ضخیم و ریزوم آن صمغی استخراج می شود. این گیاه بیشتر مواد مغذی خود را در ریشه های گوشتی عمیق خود ذخیره می کند.

این گیاه بومی ایران و افغانستان است و این دو کشور اصلی ترین تامین کنندگان جهانی گیاه هنگ هستند. در شرایط بیابانی خشک و سرد رشد می کند. در حالی که این گیاه در هند بسیار محبوب است. برخی از کشورهای اروپایی نیز از آن برای خواص دارویی که دارد استفاده می کنند.

این گیاه می تواند حداکثر دمای بین ۳۵ تا ۴۰ درجه را تحمل کند، در حالی که در زمستان نیز می تواند در دمای منفی ۴ درجه زنده بماند. در شرایط آب و هوایی نامساعد گیاه می تواند به خواب برود. مناطق دارای خاک شنی، رطوبت بسیار کم و بارندگی سالیانه بیش از ۲۰۰ میلی متر برای کشت مساعد تلقی می شود.

مشخصات گیاه
آنغوزه گیاهی است علفی، چند ساله، با برگ هاي مرکب و ریشه نسبتاً ضـخیم و گوشتی که ارتفاع ساقه آن به بیش از یک متر می رسد. گل هـاي ایـن گیـاه بـه رنگ زرد و به شکل چتر روي ساقه دیده می شوند.

این گیاه در سال آخر عمر، تولید ساقه و گل نمـوده و پـس از رسیدن بذر، سیکل حیات آن تمام می شود. که بسته به شرایط اقلیمی ۱۰ تا ۱۲ سال زمان می برد تا به بذر بنشیند.

از ریشه و یقه (انتهای ساقه) این گیاه به روش تیغ زنی، در اواخر بهار، شیره‌هاي با بوي نافذ خـارج می گردد. که درمجاورت هوا به تدریج سفت شده و به آن شیره آنغوزه گفته می شود.

پراکنش گیاه هنگ
آنغوزه در مراتع مناطق خشک و در اراضی آهکی و نسـبتاً شـیب دار قـاره آسـیا می روید. این گیاه بومی استپ هاي ایران و افغانستان است. این گیاه در منـاطق مختلف ایران شامل: خراسان، بلوچستان، کرمان، دشـت مرغـاب، آبـاده، نـائین ،سبزوار، کاشـمر و دیگـر منـاطق تپـه مـاهور رشد می کند. کـه داراي بـارش متوسـط سـالانه حداقل ۱۷۰ تا ۲۰۰ میلیمتر و داراي بافت خاك مارنی رشد می کند.

مراحل کشت گیاه آنغوزه
آنغوزه بهتر است که به صورت مستقیم در مزرعه با بذر کاشته شود و با یک لایه خاک نازک پوشیده شود. بهترین زمان کاشت آن اواسط آدر تا اواسط دی ماه است. اما بهتر است در دی ماه کشت انجام گردد که مقدار بارندگی بیشتر است. باید در خاک سنگین کاشته نشود تا ریشه‌ی آن مستقیم و بهتر رشد کند. در خاک های لومی شنی و خاک های رسی به خوبی عمل می کند. دانه ها باید با یک لایه سبک خاک پوشانده شوند و مرطوب نگه داشته شوند

گیاه آنغوزه را در آفتاب کامل بکارید و اجازه دهید ۵ سانتی متر بالای خاک قبل از آبیاری خشک شود. گیاه انغوزه حداقل به پنج سال زمان نیاز دارد تا ریشه ی آن ضخیم و اماده ی برداشت شود.

شیره گیاه آنغوزه
شیره آنغوزه به نوعی صمغ یا رزین گفته می شود که در سرتاسر لوله هاي آونـدي گیـاه، از ریشـه تـا انتهایی ترین نقطه ساقه جریان دارد. صمغ آنغوزه حـاوي ۶۲ درصـد رزیـن، ۲۵درصد صمغ، ۳ تا ۷ درصد اسانس، ۱/۲۸ درصد اسید فرولیک آزاد و بـه مقـدار بسیار جزئی، حاوي وانیلین است.

شیره آنغوزه شامل انواع «اشـکی (دانـه اي)» و «تـوده اي» است. نـوع دانه اي آن که بر اثر خراش حاصل از نیش حشرات یا از برخـورد ذرات شـن بـه ساقه گیاه، به دلیل وزش باد حاصل می شود. به مقـدار کـم بـه بیـرون از سـاقه تراوش می شود.که پس از قرار گرفتن مقابل نور خورشید به تدریج سفت شـده و رنگ آن به قرمز- قهوه اي می شود.

محصولی که بدین طریق از گیاه استحصـال مـی شود. خـالص تـرین و بـا کیقیت ترین نوع صمغ بوده که به توده اشکی معروف است. نوع تـوده اي شـیره آنغوزه بر اثر تیغ زدن یقه گیاه، از محل زخم به دست می آید و رنگـی متفـاوت دارد.

گیاه آنغوزه

خواص دارویی گیاه هنگ (آنغوزه)
مطالعات منتشر شده نشان داد این گیاه خواص دارویی زیادی دارد که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تسکین اختلالات گوارشی ، اسپاسم و معده ، آسم و برونشیت است. این گیاه معمولاً برای کمک به خونریزی دردناک یا بیش از حد در دوران قاعدگی و زایمان قبل از بلوغ استفاده می شود. این گیاه به عنوان ضد نفخ نیز استفاذه می شود. ولی اگر توسط زنان باردار مصرف شود نیز بسیار خطرناک است.

امروزه داروهاي مـؤثري از مـواد موجـود در صـمغ آنغـوزه در داروسازي استفاده می شود. و داروهای از جملـه:

داروهاي ضد نفخ، ضد انگل، درمـان سـرماخوردگی، درمـان آسـم و برونشـیت، داروهاي ضد حاملگی، ضد صرع، هضم کننده غـذا و درمـان کننـده آنفـولانزاي مرغی تولید می شود.