نقش NGOها در توسعه کشاورزی

مطالعه جامعه شناسی روستایی ایران حاکی از این است که تشکلهای سنتی و بومی محلی در مناطق روستایی در جهت حل مشکلات محلی در غیاب بخش دولتی از گذشته های دور در قالب گروههای کاری بنه،هراسه،گاویار،آبیار و …فعالیت داشته اند و بر اساس عرف محلی،همیاری مردم را برای بهبود شرایط زندگی و کار در روستا سازماندهی می کردند که متاسفانه بسیاری از این تشکلهای مردمی سنتی در کشورمان در حال حاضر از میان رفته یا تضعیف شده اند(صفی نژاد،1368) و این در حالی است که در سایر کشورهای جهان در دهه اخیر به نقش و جایگاه این تشکلها و استفاده از نیروی مشارکت آنان در برنامه های توسعه در نظر گرفته اند.باتوجه به لزوم محوریت توسعه کشاورزی در بخش اقتصادی برنامه توسعه کلان برای تامین غذای مورد نیاز جمعیت کشور،تامین مواد خام مورد نیاز کارخانجات وابسته،صدور مازاد محصولات برای تامین ارز مورد نیاز توسعه در صنایع و سایر بخشها،با توجه به افزایش قیمت محصولات در بازار جهانی و بهره برداری سیاسی کشورهای صادر کننده برای پیاده کردن سیاستهای خود در مناطق حساس،ضروری است که بحث خصوصی سازی و بکارگیری رهیافت مشارکتی در قالب حمایت از تشکلهای غیر دولتی برای انتقال بخشی از وظایف دولت که مردم می توانند از عهده آن برآیند و احساس مسئولیت کنند به طوری جدی در برنامه دولت قرار گیرد و از حد شعار و کارهای سطحی خارج شود.توجه دولت به فرآیند خصوصی سازی در جهت کاهش حجم فعالیتهای دولت،کاهش هزینه های عمومی،پرهیز از دخالتهای غیر ضروری دولت در برنامه های توسعه،کوچک کردن دستگاههای دولتی و سپردن بخشی از امور مربوط به توسعه،به مردم در بسیاری از کشورهای در حال توسعه اروپای مرکزی،شرقی و آسیایی،زمینه مناسبی را برای فعالیت NGO ها در بخش روستایی و کشاورزی فراهم کرده است.در پژوهشی که در کشور پاکستان در رابطه با انتقال برخی از وظایف دولت در زمینه تاسیسات آبیاری به کشاورزان ذی نفع صورت گرفت،مشخص شد که هزینه اجرای طرح کاهش یافته و کشاورزان احساس مسئولیت بیشتری در نگهداری و استفاده صحیح از تاسیسات از خود نشان داده اند.در همین رابطه در کنفرانس سال 1989 سازمان خواربار و کشاورزی با حضور مسئولین کشاورزی کشورهای مختلف جهان،برای حل مشارکت برنامه های توسعه کشاورزی و روستایی،نظام مشارکت مردمی به عنوان یک راهبرد جایگزین نظام دولتی مورد تاکید قرار گرفت که مبتنی بر بکارگیری نظام خصوصی مبتنی بر مشارکت مردم در قالب تشکلها در کنار نظام دولتی بود.(FAO.1998).

طرح خصوصی سازی در کشور ایران از اوایل دهه 70 آغاز شده ولی در عمل با موانعی مواجه شد که آثار مثبت آن در وضعیت اقتصادی_اجتماعی کمرنگ جلوه نمود.(همشهری اقتصادی شماره 2452).بخشی از وظایف دولت در امور آموزشی،بهداشتی،رفاهی،فقرزدایی،کشاورزی و روستایی به بخش خصوصی منتقل شده و مردم عهده دار پیاده کردن برنامه های توسعه برای بهبود وضعیت زندگی شان می شوند.(ابتکار_1376)که این امر در سایه توجه دولت به جلب مشارکت های مردمی در قالب تشکلها و سازمانهای غیردولتی شکل می گیرد.در همین زمینه در کنفرانس جهانی اصلاحات ارضی و توسعه روستایی سالهای 1979 و 1989 حمایت از گروههای کشاورزان خرده پا در قالب تشکلهای غیردولتی جهت بهره مندی از خدمات و نهاده ها با هزینه های کمتر برای دولت و امکان ارتباط نزدیکتر با یکدیگر مورد تاکید قرار گرفته است.

مطالعات نشان داده که سازمان یافتن افراد در تشکلها ضمن کاهش بار اجرایی دولتها و هزینه های سالانه و حذف بوروکراسی دولتی،موجب برقراری ارتباط متقابل بین مردم و دولت و ایجاد انگیزه قوی برای مشارکت در برنامه های توسعه و انتقال سریع بازخوردها،نیازهای تکنولوژی جدید،پیشنهادها و انتقادات مردم از سیاستهای اجرایی دولت شده است.

باتوجه به ویژگیهایی بخش کشاورزی و نقش تشکلهای مردمی در مشارکت طرحهای توسعه روستایی و کشاورزی در سمپوزیم سال 1991 بانکوک که نقش و عملکرد این سازمانها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت،NGO ها به عنوان کاتالیزور و راهگشای توسعه معرفی شدند.تشکلهای غیردولتی به علت برخورداری از ساختار متفاوت با نظام دولتی،پایبندی به اصول و ارزشهای نظام اجتماعی و تعهد و احساس مسئولیت اعضا و محدودیت حیطه فعالیت بهتر می توانند وظایف محوله را با انگیزه قوی به انجام برسانند.(صالح نسب،1372)در همین رابطه فائو معتقد است که در اکثر کشورهای در حال توسعه جای خالی این تشکلهای غیردولتی رسمی در نظام کشاورزی و توسعه روستایی کشورها کاملا احساس می شود تا به عنوان بازوی توانای دولت،اجرای برنامه های توسعه روستایی و کشاورزی پایدار را در مناطق تحت پوشش بر عهده گیرند.(FAO.1992).

NGO های روستایی می توانند ضمن جلب مشارکت کشاورزان در فعالیتهای تولیدی،ترویجی،تحقیقی،بازاریابی،اطلاع رسانی و ارزشیابی برنامه ها،اطلاعات مورد نیاز بخش دولتی را جهت برنامه ریزی صحیح فراهم و به عنوان رابط میان دولت و مردم،ایفای نقش نمایند که این اقدام در افزایش سرعت تبادل نظر و ارائه خدمات به مردم بسیار موثر است.سازماندهی گروههای کشاورزان و توسعه تشکلهای غیر دولتی موجب تکمیل مهارتهای فنی مردم،برخورداری از تسهیلات بیشتر و امکان دسترسی به دولت می شود.(FARRINGTON.2000) در کشورهای مختلف در حال توسعه نهادهای محلی و غیر دولتی نقش مهمی را در تغییر ساختار کشاورزی سنتی و اشاعه انتقال فن آوری مناسب و بازخورد ناشی از بکارگیری فن آوری و نیازهای جدید ناشی از تحول تکنولوژی به دولت ایفا می کنند که به چند مورد به طور مختصر اشاره می شود.

ادامه و پایان در نقش NGO ها در توسعه کشاورزی (2)