راهبردهای توسعه روستایی

دکتر هاشم جنگی:

ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید؟

بنده هاشم جنگی دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی استاد دانشگاه پیام نور و مراکز آموزش عالی محقق

و پژوهشگر حوزه ی جغرافیا هستم که در سه دوره متوالی دار پژوهشگر برتر استان در حوزه جغرافیا شدم و البته یک دوره فرماندار رشتخوار بودم

راهبردهای توسعه روستایی چیست؟

نزدیک به ۴ دهه است که در ایران بحث توسعه روستایی به طور عام و راهبردهای توسعه روستایی به طور خاص بحث بسیاری از کارشناسان و متخصصان اهل فن است. دستیابی به توسعه پایدار و همه جانبه نیازمند وجود پیش شرطهای و پشتوانه فکری مناسب است به گونه ای که شرایط برای توجه به حقوق همه ی انسانها و مکانها اعم از شهر و روستا و روابط متقابل آنها فراهم شود.

تقریبا همه جا از اهمیت توسعه روستایی در فرآیند توسعه ملی سخن به میان میآید اما به واسطهی نبود برنامه مشخص و از استراتژیک در کشور و نبود هدفگزاری دقیق و درست و تعریف واحد از راهبردها و سیاستهای اجرایی مناسب در برنامه های کلان عمرانی به روستاها توجه لازم و کافی نشده است. آن چه که در بحث راهبردهای توسعه روستایی مهم است پرداختن به مقولات زیر است

تغییر نگرش مسئولان و برنامه ریزان نسبت به روستا

ارتقا سطح مشارکت مردم در فرآیندهای برنامه ریزی روستایی

تغییر نظام برنامه ریزی بخشی به برنامه ریزی منطقه ای مهمترین مقولات راهبردی توسعه روستایی :

توانمندسازی و ارتقاء ظرفیت مشارکتهای مردمی

گسترش تنوع فعالیتهای اقتصادی و افزایش فرصتهای شغلی

ارتقاء مدیریت بهره وری و بهره برداری پایدار منابع طبیعی

افزایش سطح درآمد روستاییان از طریق فعال سازی بخشهای اقتصادی

آیا ما به یک راهبرد بومی توسعه روستایی دست پیدا کرده ایم؟

ما معتقدیم همان طور که ما به دنبال گسترش شرکتهای دانش بنیان هستیم باید در عرصه ی روستا و کشاورزی به فکر روستایی دانش بنیان باشیم چنان چه این اتفاق نیفتد شرکتها با مشکل

مواجه می شود

نظر شما چیست؟

ما به دنبال راهبردهای بومی توسعه روستایی هستیم همان طور همان که به دنبال بحثهای دانش بنیان در عرصه روستاها را دنبال میکنیم. نکته حائز اهمیت شناسایی ظرفیتها است، باید به دنبال شناسایی ظرفیتها باشیم سپس به دنبال شرکتهای دانش بنیان برویم چون ظرفیت روستا به لحاظ تنوع روستاها و شرایط آنها بسیار متفاوت است به عنوان مثال بسیاری از روستاها از انرژی نو( انرژی باد) برای تولید برق استفاده می کنند. بسیاری از دیگر روستاها این قابلیت را دارند اما اقداماتی هنوز صورت نگرفته است و از بالقوه به بالفعل در نیامده است اول باید این ظرفیتها را شناسایی کرد بعد نسبت به بومی کردن آن اقدام نمود و در این مسیر از بنیاد ملی نخبگان کمک گرفت که می تواند بسیار موثر باشد.شاید ایده ی جدید و نویی که بتوان مطرح کرد

تشکیل “خانه ی خردمندان ” است. در خانه ی خردمندان می توان نخبگان روستایی ،دهیار شورا، فعالان بخش کشاورزی معتمدین و … جمع شوند و بازویی نیرومند برای کمک به پیشبرد اهداف باشند. با این کار روح جمع در روستا قوت می گیرد و مردم هم حکم مشاورین شورا را خواهند داشت.

طرحی را که مطرح کردید چقدر شبیه به اتاق فکر در باشگاه کشاورزان جوان است؟

بله دقیقا شبیه همان اتاق فکر است چرا ما در مدیریت روستا به یک مدل مناسب دست پیدا نکردیم؟ تفاوت شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور ما که بیش از ۶4 هزار روستا را شامل می شود بسیار زیاد است. ما فقط 4هزار روستا در استان خراسان داریم . در این میان متخصصین و محققین داخلی و خارجی در حوزه ی توسعه روستایی الگوهای زیادی را ارائه داده اند ، خصوصا توجه برنامه ریزان توسعه روستایی خارج از کشور مثل ،آلمان ،سویس حتى هند و… اما این الگوها با شرایط کشور ما انطباق ندارد چه به لحاظ جغرافیایی چه انسانی ،چه ،فرهنگی چه پوشش گیاهی و قابل تعمیم نیست .

ما باید با توجه به ظرفیت روستاهای خود به مباحث برنامه ریزی بپردازیم به حمدالله در خراسان حدود ۶-۵ سال است که توجه ویژه ای به روستا شده است به طور مثال ما هم در شهرستان خود (رشتخوار ) با توجه به این که در اقتصاد حرفی برای گفتن دارد مسئولین توجه ویژه ای به روستا دارند اخیرا بخش عظیمی از اعتبارات به سمت روستاها سوق داده شده است .تسهیلات و پروژه های زیادی در بخش کشاورزی تعریف شده است بخصوص در بحث آبیاری تحت فشار و انتقال آب گامهای مثبتی برداشته شده که این امر به توسعه روستایی کمک شایانی خواهد کرد . سال گذشته بخاطر اهمیت روستاها حدود ۳۰ روستا به عنوان روستای نمونه در استان خراسان معرفی شد با توجه به جميع جهات باید به دنبال مدل مناسب با مشارکت مردمی برای روستاها باشیم.

آیا سازمانهای مردم نهاد روستایی میتوانند کرد پایان بخش مشکلات روستا باشند؟

هیچ دستگاه و سازمانی به صورت انفرادی نمی توانند باری از مشکلات یک روستا یا مجموعه ای را حل کند باید با مشارکت و خرد جمعی همراه باشد در حوزه ی روستا یا مجموعه ای را حل کنند باید با مشارکت و خرد جمعی همراه باشد در حوزه ی روستایی مشکلاتی وجود دارد که دولتها ارگانها سازمانهای مردم نهاد بسیج و کتابخانه ها و … خود مردم باید دست به دست هم دهند تا این موارد مرتفع شود خصوصا مشارکت مردمی بسیار مهم است.

خوشبختانه باشگاه کشاورزان جوان و کارگروههای آن که در ارتا روستاها به وجود آمده بسیار تاثیرگزار بوده است و میتواند در بایل بحث روستایی گره گشا باشد اگر امروز میخواهیم به توسعه دست پیدا کنیم باید پای درد و دل مردم بنشینیم نه نگاه مسئولین و این مدیران باید به سمت مردم برویم و ببینیم آنها چه میخواهند همان کاری که این باشگاه باشگاه کشاورزان جوان انجام داده است.

جوانان روستایی در حال حاضر از چه چیزی رنج میبرند؟

دو موضوع مهم و اساسی برای جوانان مطرح است که ما در طول ۲ سال ارتباط با کل روستاهای استان خراسان به آن رسیدیم

یک مسئله اشتغال است جوان وقتی دغدغه ای برای معاش خود نداشته باشد خودش عامل پایدارسازی روستا خواهد شد.

دو مسئله فرهنگی است : توجه به مسائل فرهنگی بسیار مهم .است به طور مثال کمبود روحانیت در روستاها یا برخلاف نیاز شدید مردم کمبود جلسات فرهنگی در روستاها کاملا حس می.شود بنده در شهرستانهایی که خدمت میکردم می دیدم

بسیاری از آنها بخاطر اختلافات قومی و مسائل فرهنگی با هم در گیر میشدند و به بسیاری از این چنین مسائلی مبتلابه بودند اما به محض اعزام روحانی و کلاسها و نشست ها بسیاری از این موارد حل میشد و بسیار مفید بود سطح اطلاعات در روستاها پایین است اگر بحث فرهنگی پیگیری شود خیلی از مسائل حل میشود. به نظر شما برای توجه به جوانان روستایی به چه نکاتی باید پرداخت؟ به نظر من باید بخشی از اوقات فراغت جوانان روستایی به ورزش سپری شود در این زمینه در چند سال اخیر اقدامات موثری صورت گرفته است در روستاهای کوچکتر زمینهای رو باز تاسیس شده که قابلیت چندین ورزش را دارد و در روستاهای بزرگ سالنهای بزرگ خوبی راه اندازی شده است علاوه بر این توجه به آموزش مهارتهای فنی و حرفه ای بسیار مهم است باید آموزشها در حوزه ی روستایی صورت گیرد تا با کسب مهارت اشتغال زایی شود تا جوان در روستا بماند انشاءالله اگر این مباحث و ظرفیت ها شناخته شود در توسعه فرهنگی گام مثبتی برداشته

شده است.

نظر شما درباره ی باشگاه کشاورزان جوان چیست؟

به نظر من باشگاه کشاورزان جوان یک نهاد فعال در حوزه ی روستایی است و بازوانی قوی برای دهیار و شورا محسوب میشود. واقعا نقش آفرینی خوبی داشته اند. استان ما به برکت حضور این باشگاه هم در سطح استان و هم در سطح کشور در جهاد و وزارت کشور یکی از استانهای موفق در زمینه ی روستایی است من مطلع هستم در بعضی شهرستانها تلاشهای خوبی در زمینه ی ،اقتصادی فرهنگی برنامه ریزی و … صورت گرفته در واقع محل مناسبی برای ورود نخبگان .است من خودم وقتی در رشتخوار دهیار بودم دبیر باشگاه کشاورزان جوان بودم یادم میاید یکی از دبیران باشگاه در تاریخ ۱۳ فروردین همه ی کسانی که در رشتخوار به دنیا آمده بودند و اصالتا متعلق به آن منطقه بودند اعم از ساکنان و کسانی که مهاجرت کرده بودند دعوت نامه فرستاد و طیف عظیمی از مردم روستا را در روز طبیعت کنار هم جمع کرد این اقدام بسیار زیبا و تاثیر گزار بود

مقام معظم رهبری از باشگاهها به عنوان یک پدیده و حلقه مفقوده یاد کردند نظر شما چیست؟

مقام معظم رهبری واقعا هوشمندانه با تدبیر و آینده نگری روشن بحث باشگاه کشاورزان جوان را مطرح کردند و این پدیده ی تو را تایید کردند. معلوم میشود با توجه به گزارشاتی که با ایشان داده شده آقا نگاه اعتمادی و جامعی به جوانان داشتهاند. بله درست است اینجا حلقه مفقوده است البته باید پشتوانه مالی هم تقویت شود و حامیان قوی آن را حمایت کنند اینجا باید پل ارتباطی میان مردم و مسئولین ،باشد که هست دستگاهها نیز باید نهایت استفاده از این جمع و باشگاه را ببرند هم مسئولین هم دهیار هم شورا و… باید از این پتانسیل بوجود آمده استفاد کنند. این باشگاه توانسته با جذب اهل فن و نخبگان به اطلاعات موثق و مفیدی دست پیدا کند

سیاست سازمان ملی جوانان در حوزه ی روستا در مناطق کم برخوردار برای جلوگیری از مهاجرت چیست؟

رساله ی دکتری من ارزیابی عوامل موثر در پایداری جمعیت در سکونتگاههای روستایی است آن دسته از روستاییانی که مهاجرت کردهاند و مستقر شدهاند که هیچ اما آنچه در حال حاضر مهم است ساکنین روستاها هستند دولتمردان و مدیران و دستگاههای اجرایی باید بر آن تعداد از روستاییانی که در روستا مانده اند و انگیزههای پنهان مهاجرت دارند معطوف شوند و به آنان بپردازند. اگر این طیف را رها کنیم دیر یا زود مهاجرت خواهند کرد. هیچگاه نمیتوان جلوی مهاجرت را گرفت اما با رفع نیازهای مهم روستاییان میتوان آن را کاهش داد.