خلاصه مدیریتی (پایش و ارزشیابی)

1_پیشینه

در کنفرانس سال 2002 سازمان ملل که درباره تامین مالی توسعه،در مونتری مکزیک برگزار شد،کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته،تعهداتی را در زمینه دستیابی به نتایج توسعه،به ویژه نتایجی که در اهداف توسعه هزاره اشاره شده است،برعهده گرفتند.تاکید بر توسعه نتیجه محور نیازمند ظرفیت پایش شاخص هایی است که به طور قابل اتکایی،نتایج را در همه مراحل فرایند توسعه،از برنامه ریزی راهبردی تا اجرا و تکمیل آن منعکس کند.اما هنوز کمک کنندگان و کارگزاران توسعه،از برنامه ریزی راهبردی تا اجرا و تکمیل آن منعکس کند.اما هنوز کمک کنندگان و کارگزاران توسعه،فاقد چارچوب مشترک شاخص های ناظر بر نتایج،در خصوص ارزیابی اثربخشی کمک توسعه ای هستند.بنابراین توسعه یک نظام پایش و ارزشیابی که این شاخص ها را با استفاده از داده های دقیق و به موقع پیگیری می کند،اولویت بدیهی و طبیعی برای جامعه توسعه بین المللی و نیز برای کشورهای در حال توسعه به شمار می رود.این امر برای آژانس ها و موسات فعال توسعه کشاورزی و روستایی،به مفهوم توسعه چارچوب مشترکی است که آژانس های کمک کننده را قادر خواهد ساخت تا فعالیت های پایشی خود را هماهنگ کنند.

واقعیت این است که بسیاری از کشورها،فاقد ظرفیت تولید و گزارش داده های ضروری و مورد نیاز برای غنی سازی مباحث توسعه بین المللی یا پیدایش روندهای ملی خود هستند.هر چند این وضعیت،رو به بهبود است،ولی پایگاههای داده ای جهانی هنوز از شکاف های داده ای و عدم انسجام ناشی از ضعف در نظام های آماری ملی رنج می برند.در تحلیل نهایی باید اظهار داشت که اعتبار نتایج نظام های پایش جهانی به کیفیت داده هایی بستگی دارد که از سوی کشورهای مختلف ارائه می شود.چرا که کشورهای با مشکلات آماری مواجه اند و ظرفیت سازی پایدار برای جمع آوری و انتشار شاخص های مناسب در این سطح،نیازمند کمک است.

2-تعریف،اهداف و روش شناسی

پایش و ارزشیابی در عین جدایی از یکدیگر،ارتباط تنگاتنگی باهم دارند.از یک سو پایش به طور کلی فعالیت مستمری تعریف می شود که جمع آوری داده ها به صورت دوره ای و مداوم،به منظور پیگیری درون دادها،برون دادها،دستاوردها،و اثر را شامل می شود.این فعالیت تا زمانی ادامه می یابد که پروژه یا برنامه در حال اجراست.از سوی دیگر هر چند ارزشیابی ممکن است از داده های پایش استفاده کند،ولی این فعالیت،در زمان های مشخص و جداگانه،برای تعین ارزش یا اهمیت یا فعالیت،سیاست یا برنامه توسعه ای انجام می شود.پایش و ارزشیابی در کنار هم ابراز قدرتمندی را برای برنامه ریزی آینده،بر مبنای اثر بخشی فعالیتها شکل می دهند.

تقویت ظرفیت پایش و ارزشیابی در سطوح ملی و پایین تر از آن به طور ذاتی با پایش و ارزسیابی در گستره جهانی مرتبط است.آنها به شاخص های دقیق متکی بر داده های مطمئن و کامل تر وابسته هستند.به این منظور،بنیاد جهانی کمک به توسعه روستایی،بانک جهانی و فائو به گشترش فهرستی از شاخص های اساسی اقدام کردند که می تواند برای پایش توسعه کشاورزی و روستایی در سطوح پروژه ملی،منطقه ای و جهانی مورد استفاده قرار گیرد.رهیافت حاکم بر تهیه این شاخص ها عمومی بوده ولی شاخص های خاصی نیز پیشنهاد می شود که امکان مقایسه بین نواحی شهری و روستایی و نیز در نواحی روستایی،به ویژه بین جوامع و خانوارهای وابسته به کشاورزی و غیر کشاورزی را فراهم می کند.همچنین مجموعه های جداگانه ای از شاخص ه شامل بخش کشاورزی و توسعه روستایی به عنوان یک کل؛زیر بخش های گوناگون (زراعت و باغبانی،دامداری،جنگل داری،ماهیگیری و آبزی پروری،تامن مالی بنگاههای روستایی خرد،کوچک و متوسط،تحقیق و ترویج،آبیاری و زهکشی،توسعه کسب و کارهای کشاورزی و بازار)؛و حیطه های موضوعی مرتبط (توسعه روستایی اجتماع محور،مدیریت منابع طبیعی و موسسات و سیاست های کشاورزی)پیشنهاد می شود.

هدف از کتاب مرجعارائه سند واحدی است که مجموعه ای از نکته ها و توصیه های معقول مبتنی بر عملیات و تجارب واقعی کشورهای جهان را در بر میگیرد.این کتاب ابتدا و در درجه اول در پی کمک به تقویت ظرفیت پایش و ارزشیابی در سطوح ملی و پایین تر از آن و نیز تضمین انسجام رهیافت و روش شناسی،به گونه ای است که در گستره جهانی،اطلاعات قابل اتکا و به موقع از کشورهای مختلف در دسترس باشند و برای انجام مقایسات بین کشوری و محاسبه شاخص های توسعه در جهان،مورد استفاده قرا گیرند.

فضای مطلوب برای استقرار نظام پایش و ارزشیابی مناسب جایی است که: 1_تقاضای قوی و منسجم برای اطلاعات در آنجا وجود داشته باشد؛2_مفهوم مدیریت از طریق نتایج به طور گسترده عملیاتی شود؛3_اطلاعات به موقع و متناسب به طور نظام مند،برای بهبود تصمیم گیری و پیشبرد فرایند توسعه مورد بهره برداری قرار گیرد،4_نظام هایی استقرار یابند که تضمین کننده اطلاعات،مطمئن و متناسب،در موقع لزوم در دسترس خواهد بود.از سویی .ضعیت نامطلوب جابیی است که : 1_تقاضا ضعیف باشد؛2_از شواهد برای افزایش اطلاعات در تصمیم گیری استفاده نشود؛3_انباشت و جریان اطلاعات به موقع،به طور منظم و نامطمئن انجام شود.این کتاب به طور ویژه کشورهایی را هدف برگزیده است که از وضعیت مطلوبی،به خصوص در زمینه اطلاعات متناسب برخوردار نیستند.

3_تلفیق

چالش شناخت واقعیت برمبنای اطلاعات جزئی،موضوع مورد تاکید این کتاب است.این امر به ویژه در کشورهایی چالش برانگیز است که وضعیت نامطلوب بر آنها حاکم باشد و توان جمع آوری و پردازش داده های آماری محدودی داشته باشند.این کتاب،اتکا به تنها یک منبع اطلاعاتی را هشدار می دهد و استفاده از فرایند سه بعدی سازی_یعنیترکیب چندین منبع اطلاعاتی برای استخراج عناصر کلیدی ماجرا_را تشویق می کند و در راستای شعار حمایت از پایش و ارزشیابی در وضعیت نامطلوب،به طور کلی بر جمع آوری توصیه هایی متمرکز می شود که بیش از آنکه انتزاعی و ئانشگاهی باشند،عملی و واقع بینانه هستند.

این کتاب مرجع بر لزوم ساده نگه داشتن مسائل تاکید کرده و بریا نمئنه پیشنهاد می کند زمانی که کشورها نیازهای داده ای خود را ارزیابی می کنند،باید به جای مجموعه دلخواه،بر مجموعه حداقلی از شاخص های اولویت نمای اصلی تمرکز کنند.این تاکیدبه دلیل آن است که در بسیاری از کشورها داده ها محدود بوده و ظرفیت تولیدآنها ضعیف است.در حالی که تمرکز کتاب در وهله اول،بر پایش و ارزشیابی برنامه های بخش کشاورزی و توسعه روستایی است،ولی خطوط راهنمای آن با دیگر بخش ها مرتبط است.در حقیقت،رهیافت مورد حمایت این سند_که به طور قوی مبتنی بر ایده پایش عرضه خدمات و اندازه گیری دستاوردهای اولیه است_تقریبا می تواند در همه بخش ها به کار گرفته شده و مبنای مطلوبی را برای پایش راهبردهای کاهش فقر یا دیگر ابتکارات توسعه ای ملی فراهم سازد.

دراینجا بهترین عملیات پایش و ارزشیابی با سه عنوان کلی،بررسی مس شود:چارچوب تحلیلی،داده ها و نهادی.

ادامه دارد…