بررسی و معرفی الگوی اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی (3)

ایشان در نوشته های خود مبنای سکولار و نگاه طبیعت گرایی الگوهای اقتصادی غربی و شرقی مبتنی بر آن و آثار مترتب بر آنها را به شدت نفی و نقد می کند و معتقد است که اگر فعالیت ها و الگوهای اقتصادی بر اساس مبانی سکولار و احکام طبیعی تاسیس می شوند،رفتارهای اقتصادی بر اساس قهر و غلبه هر فردی نسبت به دیگری شکل خواهد گرفت.نتیجه چنین وضعیتی،تزاحم منافع افراد را به دنبال دارد که سرانجام اقلیت توانمند بر اکثریت افراد جامعه غلبه اقتصادی پیدا می کند و فقر در جامعه پایدار می ماند و باعث نابودی فقیرمی شود.ایشان چنین فرایندی را نتیجه منطقی مبانی سکولار و احکام و قوانین طبیعی آن می داند که در عمل تابع قانون(الحکم لمن غلب:حاکمیت برای کسی است که مسلط شود) می باشد که ملاک رفتار حیوانات درنده است.این نوع مبانی،قوانین و احکام باعث انحراف جامعه اسلامی به سمت مسلک های منحرفن همانند کمونیسم می شود.(شاه آبادی،1380،ص33).

ملاحضات:

1_آیت الله العظمی شاه آبادی یک فقیه برجسته و دارای تالیفات فقهی فراوانی هست و به نقش و کارکردهای فقه در جامعه آگاه بوده است.همچنین وی به روش امضا در باب معاملات و امور اقتصادی آگاهی داشت و عدم مغایرت رفتارها و روابط عرف و عقلای دنیا در عرصه اقتصادی با احکام اسلامی را کافی در مجاز و مباح بودن آنها می دانست.بنابراین ایشان می توانست به روشی که هم اکنون شورای نگهبان عمل می کند،بسنده نماید و به الگوی اقتصادی منسوب به اسلام برسد.همچنین می توانست از روش اکتشاف شهید سید محمدباقر صدر_حرکت از روبنا به زیربنا_استفاده کند و با کنار هم قرار دادن احکام فقهی مستنبط خود و سایر فقها در باب معاملات و اقتصادیات اسلامی،به قواعد اساسی در عرصه اقتصادی دست یابد و بر اساس آن،الگوی اقتصادی خود را در سطح ملی طراحی کند.اما ایشان این کار را انجام نداد و از روش تکوین و ابداع_حرکت از زیر بنا به روبنا_استفاده نمود.البته،آیت الله العظمی شاه آبادی پس از استخراج الگوی اقتصادی از روش بیان شده،آن را بر اساس فقه اسلامی،تحلیل می کند.این تحلیل نیز بر اساس قواعد موجود فقهی،مبتنی بر روش امضا است.اما به نظر می رسد مطابقت محصول این روش،با واقع اسلامی به مراتب بیشتر باشد؛چون الگوی ایشان به طور مستقیم ار مبانی اسلامی استخراج شده است.

تبیین همه ابعاد روش ایشان برای استخراج الگوی اقتصادی اسلامی،نیازمند نوشتار مفصلی است؛اما در اینجا تنها به چند نکته اشاره می شود:

یک.هدف های فعالان اقتصادی بر اساس مبانی و هدف ها،رفتارها و روابط اقتصادی هدفمند در عرصه اقتصادی شکل می گیرند.سپس الگوی اقتصادی و نیز نهادهای اقتصادی همانند نهادهای مالی،پولی و سرمایه ای مبتنی بر رفتارها و روابط هدفمند در اقتصاد تاسیس می شوند تا فعالان اقتصادی در درون چنین الگویی از ظرفیت آن نهادها برای وصول به هدف های خود استفاده کنند.بنابراین،اگر مبانی یک الگوی اقتصادی،سکولار و انسان محوری باشد،

هدف ها،رفتارها و روابط اقتصادی،بخش ها و نهادهای اقتصادی شکل گرفته در آن الگو،متفاوت از الگوی اقتصادی مبتنی بر خدامحوری و توحید افعالی و عملی خواهد شد.در فرایند بیان شده در هر دو نوع الگو،کارکرد فقه تنها تعیین احکام وضعی و تکلیفی رفتارها و روابط اقتصادی شکل گرفته است.

ادامه دارد…