افزایش بهره‌وری در کشاورزی

افزایش بهره‌وری در کشاورزی چه مزیت‌هایی برای کشاورز دارد؟

یکی از مهم‌ترین نیازهای هرکشور، بخصوص در این شرایط دشوار، تولیدات غذایی، پایداری و استمرار کشاورزی می‌باشد که با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی هر کشوری متفاوت است. ما ابتدا باید اقلیم‌های متفاوت کشورمان را مورد بررسی قرار دهیم و با توجه به این اقلیم‌ها برای زمین‌های کشاورزی برنامه‌ریزی دقیقی اعمال کنیم.

در حال حاضر کشور ما از نظر آب و هوا در شرایط نیمه خشک قرار دارد اما با وجود این ما استان‌هایی با قابلیت‌های بالای کشاورزی و شرایط اقلیمی چهارفصل در کشورمان داریم.

جمع‌آوری اطلاعات اقلیمی و انواع خاک در کشورمان در چند سال پیش انجام گرفته است و اینک با نگرش به پیشرفت و توسعه تکنولوژی در حوزه کشاورزی و تغییرات ذخایر آبی و همچنین تغییراتی که در آب و هوای کشور همواره رخ می‌دهد، این اطلاعات باید به‌روزرسانی شوند.

افزایش بهره‌وری در کشاورزی چگونه ممکن است؟
متنوع بودن اقلیم به دلیل گسترده بودن خاک ایران در طول و عرض جغرافیایی، تولید محصولات متنوعی را در بخش کشاورزی ممکن ساخته است، با اینکه در مجموع مساحت اراضی قابل کشت برای کشاورزی بسیار کم می‌باشد و سهمی در حدود 12 تا 15 درصد از کل مساحت ایران را شامل شده است.

از مهم‌ترین این کمبودها
عدم توجه به الگوی کشت صحیح و مناسب با توجه به شرایط منابع آبی در منطقه
ضعیف بودن در زیرساخت‌های حفظ و حمل و نقل محصولات کشاورزی
عدم توازن و هماهنگ نبودن سیاست‌ها با چگونگی شرایط تولید و امکانات توزیع شده در طول زنجیره کاشت تا برداشت
توجه نکردن به پایداری شرایط بازار محصولات کشاورزی در سطح داخلی و بین‌المللی
سوءمدیریت استفاده از منابع در حوزه کشاورزی که می‌توان به استفاده از روش‌های سنتی فناوری‌های قدیمی اشاره کرد
اساسی‌ترین عارضه این چالش‌ها در پایین بودن بهره‌وری عوامل تولید، بالا بودن مقدار ضایعات در فازهای مختلف تولید تا مصرف و در نهایت هدر رفت منابع محدود می‌باشد.

اما در خصوص توسعه و رونق بخش کشاورزی تنها موضوع، سنتی بودن و یا مدرنیته شدن بخش کشاورزی نیست بلکه همگرا و همگام شدن رشد حوزه کشاورزی با رشد دیگر حوزه‌های اقتصادی نیز از ارزشمندی بالایی برخوردار است.

با افزایش بهره‌وری می‌توان تولیدات کشاورزی در محصولات مختلف را به میزان دلخواه رساند که مقدار قابل توجهی از آن را می‌توان به بازارهای صادراتی به ویژه کشورهای همسایه صادر کرد.

برای افزایش بهره‌وری باید ابتدا قابلیت‌ها و توانمندی‌های موجود به درستی شناخته شوند و آنگاه با توجه به این قابلیت‌ها و توانمندی‌ها برای افزایش تولید و با کمترین هزینه برنامه‌ریزی و اقدام کرد.

در این رابطه آنچه بیش از پیش مؤثر می‌باشد استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مدرن و دانش روز همراه با ابتکار، پشتکار و سخت‌کوشی در بین فعالان کشاورزی می‌باشد که این امر باید در زنجیره کامل تولید از مزرعه تا مصرف محقق گردد.

مفهوم درست و کاربردی بهره‌وری در کشاورزی
تا به حال مفاهیم مختلفی برای بهره‌وری مطرح شده است که کاربردی‌ترین مفهوم آن در بخش کشاورزی همان مفهوم استفاده از حداقل منابع برای رسیدن به حداکثر منافع به لحاظ کمی و کیفی می‌باشد.

بنابراین می‌توان گفت باید از منابع محدود و موجود، به هدف‌های بزرگ خودکفایی در بخش کشاورزی به طور مستمر رسید و در کنار آن صادرات محصولات کشاورزی نیز محقق شود.

عوامل مؤثر بهره‌وری در حوزه کشاورزی
فاکتورهای مختلفی برای عوامل مؤثر در راندمان کشاورزی مطرح شده است از جمله مهم‌ترین آن‌ها

نیروهای انسانی
مدیریت
وضع قوانین و مقررات
امکانات و تسهیلات
دانش و فن‌آوری
عوامل محیطی
مواد و انرژی
ارتباط درون و برون سازمانی
شیوه عملکرد
می‌باشد که در این بین نیروی انسانی و مدیریت منابع و چگونگی عملکرد از اهمیت ویژه‌ای در بخش کشاورزی دارند.

همچنین تأمین کردن نهاده‌های با کیفیت یا استفاده کردن از تکنولوژی‌های مناسب در راستای تولید بذر یا نهاده‌های شیمیایی با نازل‌ترین آثار منفی زیست محیطی یا انسانی در عین حال که می‌تواند بر رشد حوزه کشاورزی تأثیرگذار باشد، خود برای پایداری تولید در حوزه کشاورزی مؤثر است و قابلیت این را خواهد داشت که بر رونق تولید نیز تاثیر مثبتی داشته باشد.

جایگاه ایران در کشاورزی
در‌حال‌حاضر در ایران به‌کارگیری راهکارهای مدرن و نوین در بخش کشاورزی و برنامه‌های توسعه مورد بررسی و توجه برنامه‌ریزان و دولتمردان قرار گرفته است. ارتقای سطح کیفیت زندگی و افزایش جمعیت کره زمین سبب شده است تا تامین مواد غذایی به یکی از دغدغه‌های دولت تبدیل شود.

کشاورزی با استفاده از روش‌های سنتی و کم ثمر دیگر نمی‌تواند جوابگوی تأمین منابع غذایی مردم باشد و به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری و بکارگیری راهکارهای نوین در حوزه کشاورزی راه‌حل عاقلانه‌ای باشد.

ایران در حال عبور از کشاورزی سنتی به کشاورزی دقیق و مدرن است

کشاورزی در ایران در حال عبور از کشاورزی سنتی به کشاورزی دقیق و مدرن است، مقیاس تولید محصولات کشاورزی از 60 میلیون تن به بیش از 125 میلیون تن رسیده است که این نشانگر افزایش راندمان و بهره‌وری در کشاورزی می‌باشد.

اگرچه عده‌ کشاورزانی که در مقیاس کوچک کار می‌کنند و به‌شیوه سنتی تولید دارند، تاکنون بالاست اما میانگین تولید برخی محصولات کشاورزی مانند سیب‌زمینی و ذرت در کشور از میانگین جهانی بالاتر است و این نشانگر آن است که کشاورزی ما چندان هم سنتی نیست.

با این‌ وجود کشاورزی ما می‌بایست به بسیاری از شاخصه‌های مدرن کشاورزی دنیا دست پیدا کند.

راهکارهای مهمی که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی اثر می‌گذارند

تلاش در جهت تفکیک و تشخیص علت و معلول در حوزه کشاورزی که این جریان در درمان نیز بسیار مؤثر و ضروری است،
مبحث بهینه‌سازی شرایط آبرسانی که بخش مهمی از هدر رفتن آب را در بر می‌گیرد؛ از این جهت بازسازی لوله‌های آبرسانی و استفاده از تجهیزاتی که بتواند اوضاع نشتی آب را در لحظه نشان دهد یکی از این روش‌های حل مسئله تلقی می‌شود،
با توجه به ارزش و نقش حیاتی خاک در پایداری توایدات کشور، توصیه می‌شود موضوع عوامل اثرگذار بر فرسایش خاک و برنامه‌های کنترل خاک بیش از پیش و به صورت دائمی در برنامه‌های مربوط به پیشرفت تولید قرار گیرد،
پیشنهاد به الگوی کشت مشخص با بهبود کانال‌های آبیاری و بهبود اوضاع مکانیزاسیون،
توصیه به بهره‌گیری از الگوی کاشت پیشنهادی با ضمانت ایجاد بازار و تعریف درآمد و سود انتظاری برای کشاورزان،
با نگرش به اینکه 93 درصد از تولیدات کشاورزی در زمین‌های کمتر از 10 هکتار صورت می‌گیرد؛ از این جهت اقدامات فرهنگی یا واگذاری امتیازات و تسهیلات برای تجمیع و انجام فعالیت‌های گروهی الزامی می‌باشد،
یکی از راه‌های به تحقق رسیدن جهش در تولید محصولات کشاورزی مستلزم به حداقل رساندن ضایعات مواد غذایی می‌باشد،
کاهش زیست توده یا ضایعات محصولات کشاورزی،
اقدامات ضروری برای بهبود و پیشرفت فرآیند توسعه روستایی با بهبود راندمان نیروی کار و پیشگیری از مهاجرت کشاورزان به شهرها؛ در این جهت اقداماتی همانند توسعه گردشگری روستایی و ایجاد و آبادانی زیرساخت‌های مناسب، پشتیبانی جاذبه‌های روستایی و ارائه تسهیلات برای کشاورزان می‌تواند انگیزه ماندگاری در روستا بهره‌گیری از ظرفیت‌های کشاورزی را پرورش دهد و زمینه بهبود بهره‌وری و سایر نهاده‌ها را نیز مهیا سازد،
پرداختن به رفع موانع صادراتی و جلوگیری از واردات بی‌رویه محصولات،
عوامل موثر در راندمان یا بهره‌وری در حوزه کشاورزی | کشتیار
عوامل موثر در راندمان یا بهره‌وری در حوزه کشاورزی | کشتیار

در صورت کلی مهم‌ترین روش‌های ارتقای راندمان کشاورزی به شرح زیر می‌باشد

حمایت و پشتیبانی کردن از سرمایه‌گذاری‌ها در زیربخش‌های مختلف بخش کشاورزی
جلوگیری یا به حداقل رساندن هدر رفتن آب با توسعه تجهیزات نوین آبیاری
ترویج و گسترده کردن کشت‌های گلخانه‌ای در زیربخش‌های مختلف کشاورزی
طراحی سیستم الگوی کشت برای رفع یا به حداقل رساندن انواع مشکلات تولید و پس از تولید در کشاورزی
حمایت از اجرای طرح‌های زیربنایی صنعتی و تجاری در مناطق مستعد اقلیمی و آب و هوایی
طراحی سیستم بازاریابی در بخش کشاورزی در راستای شفاف‌سازی و ثبت قیمت‌های محصولات کشاورزی
اصلاح ساختار تولید از شروع کارها در مزرعه تا آخرین اعمال‌ها با هدف به حداقل رساندن ضایعات
آموزش صحیح و افزایش دانش فنی تولیدکنندگان کشاورزی برای افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی
جلوگیری شدید و جدی از قاچاق محصولات و کالاهای کشاورزی و مبارزه قاطع با واردات محصولات کشاورزی که قابلیت کشت در کشور را دارند
رسیدگی به مشکلات و توجه بنیادی به توسعه و آبادانی روستاها به عنوان بسترهای تولید محصول در کشاورزی
متحد کردن همه‌گیر اقتصادی بین بانک‌ها و واحدهای تولیدی
واگذاری تسهیلات با قیمت کمتر به واحدهای متقاضی در همه بخش‌های تولیدات کشاورزی
کاهش هزینه تمام شده در تولید محصولات و رقابتی نمودن کالاهای تولیدی کشاورزی در بازار فروش
استفاده از تمامی تسهیلات، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کلان کشور برای افزودن بهره‌وری
هدفمند‌سازی تولیدات کشاورزی داخلی در راستای صادرات محصولات و ایجاد شرایط بازار برای تولیدات داخلی
سودآور کردن کشاورزی حتی در مساحت‌های کوچک تولیدی برای آبادانی و رواج کسب و کار
فرهنگ‌سازی و تبلیغات گسترده برای تولیدات عالی کشاورزی و حمایت از مارکتینگ و بازاریابی این محصولات
بکارگرفتن روش‌های اثرگذار در گرد‌آوری پول‌های سرگردان مردم در راستای رونق تولید در ابعاد شهرستانی، استانی و ملی در حوزه کشاورزی
بکارگیری تجارب کشورهای مختلف جهان در زمینه افزایش راندمان کشاورزی و عملی کردن آن مطابق شرایط کشورمان
اشاعه و گسترش مکانیزاسیون

استفاده حداکثری از کشاورزی نوین همچون
کشاورزی دقیق
کشاورزی حفاظتی
سیستم‌های نوین آبیاری
کشت گلخانه‌ای

استفاده بهینه از منابع آبی
بانگرش به محدودیت منابع آبی در منطقه‌های خشک و نیمه‌خشک کشور می‌بایست در مصرف آب و آبیاری تا جایی‌که ممکن است صرفه‌جویی شود، جمعیت کره زمین همواره درحال افزایش است و این درصورتی است که منابع آبی محدود می‌باشد پس باید از ظرفیت موجود منابع آب استفاده بهینه به عمل بیاید و کارهایی جهت جلوگیری از مصرف بیش از حد آب به‌خصوص در حوزه کشاورزی که بالای 90 درصد آب مصرفی را به خود اختصاص داده است، اندیشیده و فکر جدی شده و اقدامات لازم صورت گیرد.

افزایش راندمان تولید محصولات کشاورزی با استفاده از داده‌های فضایی و تصاویر ماهواره‌ای
پژوهشگران در تیم استارتاپی کشتیار موفق به کسب داده‌ها و اطلاعات برای پایش به‌موقع محصولات کشاورزی و استفاده از داده‌های ترکیبی سنجش از دور و داده‌های زمینی برای افزایش راندمان تولید و بهره‌وری محصولات کشاورزی شدند.

درواقع این طرح، یک دستیار هوشمند برای زمین‌های کشاورزی است.

اطلاعات و داده‌های دریافتی از ماهواره‌های سنجش از دور، توسعه داده شده به دست تیم پردازش شده و خروجی آن به‌صورت توصیه‌هایی همچون

تعیین زمان کاشت
کود‌دهی
آبیاری
سطح سبزینگی
زمان برداشت
و … عرضه می‌شود. راه حل عرضه شده در راستای افزودن عملکرد در واحد سطح و آسیب‌رسانی کمتر به محیط زیست نیز به‌کاررفته می‌شود.