از کار فرهنگی تا سرمایه اجتماعی

ناصر صاحبی از فعالان جهادی_فرهنگی مشهد است که فعالیت های شبانه روزی او در اوایل انقلاب در روستاها و توجه ویژه به کار فرهنگی_اجتماعی در کنار فعالیت های جهادی و سازندگی،تجربه ای ارزشمند و گرانسنگ نزد او به ارمغان گذاشته است.

در ادامه یادداشتی کوتاه از مهندس صاحبی،موسس باشگاه کشاورزان جوان می خوانیم.

چرا چنین است؟

1_حوزه اجتماعی یکی از مهم ترن حوزه های ساخت تمدنی است که نسبت به آن بسیار بی توجه بودیم.از این منظر اساسا گام دوم انقلاب،ناظر به این حوزه است.

می توان گفت مسیری که بایستی طی کنیم از مسائل اجتماعی شروع می شود؛این مسیر در نهایت به شکل گیری(سرمایه اجتماعی)منجر می شود که در هر فعالیتی،بسیار اساسی است.

در حال حاضر،در بسیاری از فعالیت های فرهنگی اجتماعی،چیزی به نام سرمایه اجتماعی شکل نگرفته است.فقط نقش انقلاب است که سرمایه اجتماعی خود را ایجاد و حفظ کرده است و در مواردی نظیر 22 بهمن و امثالهم تجلی می یابد.

این در حالی است که ظرفیت های فراوان و مستعدی در زمینه های مختلف وجود دارد؛ به عنوان هر تصمیمی و هر عملیاتی باید از دل همان جابجوشد و شکل پیدا کند.این خود روستا،محله،گروه و …است که بایستی اولویت ها،فعالیت ها و نحوه تحقق آن فعالیت را مشخص سازد.

شیوه ها و روش های کار فرهنگی،همه باید زاییده همان محل باشد.هیچ فرد یا گروه یا دستگاهی حق ندارد بگوید در فلان محله،بایستی این اتفاق بیفتد مگر اینکه در آنجا حضور یابد،با مردم بجوشد و جزئی از آن منطقه بشود.

فقط 56 هزار گروه جهادی در سطح کشور داریم اما چرا وضع چنین است؟

پاسخ روشن است؛چون مفهوم سرمایه اجتماعی و مسیر دستیابی به آن را،نه می شناسیم و نه طراحی منسجمی برای تحقق آن،در دست داریم.

جوشیدن

2_گام آغازین برای کار در هر محله و منطقه ای این است که هر تصمیمی و هر عملیاتی باید از دل همان جا بجوشد و شکل پیدا کند.

این خود روستا،محله،گروه…است که بایستی اولویت ها،فعالیت ها و نحوه تحقق آن فعالیت ها را مشخص سازد.

شیوه ها و روش های کار فرهنگی،همه باید زائیده همان محل باشد.

هیچ فرد یا گروه یا دستگاهی حق ندارد بگوید در فلان محله،بایستی این اتفاق بیفتد مگر اینکه در آنجا حضور یابد،با مردم بجوشد و جزئی از آن منطقه بشود.

هم بختی!

3_مسئله مهم دیگر ایجاد (هم بختی)است،به این معنی که چطور می توانیم در محله با استفاده از همان روش های بومی اخذ شده،هم بختی اجتماعی،هم بختی فکری و هم بختی اقتصادی ایجاد کنیم!؟

هم بختی به مفهوم گره زدن سرنوشت یا زندگی افراد به یکدیگر است.همان طور که بخت یک زوج با شروع زندگی مشترک به یکدیگر گره میخورد.بنابراین گام اول این است که پس از جوشیدن با مردم و جزئی از آنها شدن،این مسئله روی میز باشد که چطور می توان تعلق خاطر را به محیط و به یکدیگر احیا و تقویت کرد؛که البته کار بسیار سختی است.بنابراین بایستی در این راستا،تیم سازی و ساخت سازوکار کری مورد نیاز و متناسب با همان محله را آغاز کرد.

ه م ه

4_کار اجتماعی بایستی (همکارانه)باشد؛به طور کلی،دخالت دادن مردم در کارها به سه نحو متصور است:

هماهنگی،

مشارکت،

همکارانه،

ضعیف ترین و حقیرترین شکل ارتباط مردم با کارها،(هماهنگی)است؛در این مدل،دیگرانی تصمیم می گیرند و کارها را مشخص می کنند و مردم بایستی خود را با این تصمیمات هماهنگ کنند،سطح بالاتر از این (مشارکت) است.مشارکت زمانی است که مردم ببینند این فرآیند،این حرکت،این موضوع کاری و…منافع آنها را تامین کند؛آنگاه مشارکت می کنند در غیر اینصورت،مشارکت نخواهند کرد،اما سطح متعالی و درست ارتباط مردم با فعالیت های اجتماعی و تصمیمات،(همکارانه) است.در این مدل،تعامل مردم از حیث همکاری است؛نظر خود و تصمیم خود را در برنامه ها و عملیات،اثربخش می بینند.این زمانی اتفاق می افتاد که شما بتوانید مردم محله را از حقیقی بودن به حقوقی بودن ارتقا بدهید.یعنی چه؟یعنی تعاونی،شرکت فنی مهندسی،شرکت توسعه محلی و شرکت تامین نیاز محلی داشته باشند.در این حالت مردم به لحاظ حقوقی قدرت گیدا می کنند.بنابراین بایستی دقت کنیم که در کار فرهنگی_اجتماعی بین حوزه دانشی(کار فرهنگی)و حوزه تصمیم گیری و سیاست گذاری و نقش آفرینی حقیقی،توازن وجود داشته باشد.در این صورت است که (هم بختی)واقعی و احساس (تعلق خاطر) شکل می گیرد.برای تقریب ذهن می توان آموزشگاه های فنی و حرفه ای را مثال زد که هر فردی به اندازه دانش فنی خود،قدرت تصمیم گیری برای به کارگیری آن را پیدا می کند.امیدوارم توجه به مجموع آن چه گفته شد بتواند ما را قدمی به ایجاد (سرمایه اجتماعی)نزدیک کند.

ناصر صاحبی

فعال فرهنگی _اجتماعی و مدیر عامل باشگاه کشاورزان جوان