نظام دانش بومی (2)

تبیین مفهومی دانش بومی

با بررسی ادبیات مرتبط با دانش بومی،نمی توان یک تعریف مجردی از مفهوم دانش بومی ارائه نمود.درواقع،تنوع و تطور مفاهیم دانش بومی در ارتباط با زمینه های مربوطه (کشاورزی،بهداشت و غیره)،دیدگاههای پژوهشگران و منشا حرفه ای و نهادی مفهوم پردازان،یکی از خصایص دانش بومی به حساب می آید.شناخت واقعی دانش بومی را از آن انسان شناسان اجتماعی می داند و بر این عقیده است که فهم و درک ارزش ها و دانش بومی بدلیل زایش و ریشه دار بودن آن در فرهنگ و طرق زندگی جوامع محلی با پیچیدگی و تنوع توام با اعتبار همراه است.در واقع،دانش بومی یک نظام است که از مجموعه ای از معانی،مفاهیم،نظریه ها و دیگر محصولات ذهنی و تابعی و رفتاری مشترک تشکیل شده است و توسط گروهی از مردم که در یک زیست بوم زندگی می کنند برای کنترل،تطبیق و توسعه حیات خویش بکار گرفته می شود.این نظام را می توان تحت عناوین متفاوت (علم مردمی)،(علم قوم شناسی)،(بوم شناسی قومی)،(دانش روستایی)و(چارچوب مدیریت دانش اجتماعی ) نامگذاری نمود.از چنین منظری اصطلاح دانش بومی به دانشی اطلاق می شود که از حوزه جغرافیایی خاصی سرچشمه گرفته و به طور طبیعی تولید شده است.اما تحت تاتاثیر کنش و همکنشی هدفمند،آگاهانه و اندیشمندانه مردم محلی،پرورانده و بالنده شده است.

شناخت ظام دانش بومی را یکی از شاخه های قوم شناسی علم تجربی می داند و علم قوم شناسی را نیز به معنای روش استخراج،ترجمه و تفسیر نظام معرفتی یک فرهنگ بخصوص می داند.مولفه مردمی بودن دانش بومی همانا به انتقال سینه به سینه قسمت عمده معرفت رایج در این نظام و مولفه نظام دانشی آن نیز،نظام کلی دانش و روندهایی را شامل می شود که طی آن،اطلاعات و معلومات رایج در راستای شکل گیری دانش،مورد پردازش قرار گرفته و دانش کسب شده،گسترش یافته،و ذخیره و منتقل می شود.

دانش بومی را دانش محلی می تواند که در مقابل نظام دانش بین المللی خلق شده از سوی دانشگاهها،موسسات تحقیقاتی و شرکت های خصوصی قرار دارد و اساسی برای تصمیم گیری محلی در زمینه های کشاورزی،بهداشت،فرآوری مواد غذایی،آموزش،مدیریت منابع طبیعی،ساخت دهی تشکیلات محلی بر پایه روابط اجتماعی و مشارکت نهادینه در راستای توسعه فناوری نهادی و شمار زیادی از فعالیت های رایج در اجتماعات روستایی محسوب می شود.دانش بومی را جریان پویای اطلاعات یک جامعه می داند که توسعه ارتباطات،تصمیم گیری و عملی سازی تصمیمات را برای آحاد آن جامعه ممکن می سازد.

رولینگ که از منظر نظام دانش و اطلاعات به موضوع دانش بومی پرداخته،معتقد است که واژه نظام دانش بر تسهیم یا توسعه مجموعه ای از معانی،مفاهیم و سایر محصولات ذهنی توسط گروهی از مردم،برای کنترل و سازگار شدن با محیط پیرامون خود دلالت دارد.به اعتقاد وی،اجزا و عناصر نظام دانش مردم یا موسسه ها نیستند،بلکه نگرش ها،شناخت ها،ارزش ها،باورها و نظایر آن هستند.بر طبق این برداشت،همانطور که پیشتر اشاره شد،نظام دانش بومی یک نظام اجتماعی،نرم و باز است.

به لحاظ کارکردی،در پرتو یک رابطه دیالکتیک گونه،همانطور که نقش دانش بومی در توسعه فرهنگ و جامعه محرز و تا حدودی،منحصر به فرد است.از دیگر سو،توسعه جامعه در ابعاد مختلف فرهنگی،اقتصادی،اجتماعی و غیره بالندگی نظام دانش محلی و بومی را سبب می شود.از آنجا که دانش بومی بطور تدریجی و تکاملی در رهگذر زمان و در جریان کنش و همکنشی های هدفمند و واقعی نمو یافته است،بنابراین از دقت و واقع گرایی کافی برخوردار است؛و بدلیل هم آمیختگی با کار و زندگی مردم محلی،از جامعیت برخوردار است.و به دلیل هم آمیختگی با کار و زندگی مردم محلی،از جامعیت برخوردار است.