سرمازدگی پاییزه زعفران

نوسانات آب و هوایی (تنش های محیطی) یکی از مهم ترین چالش ها در بخش کشاورزی است. و کمتر فعالیت کشاورزي وجود دارد که در طول کشت و کار محصول خود با یک یا چند عامل هواشناسی برخورد نداشته باشد. به همین علت یکی از مهمترین عوامل مؤثر در زمینه ی کشاورزي، آب و هوا و اقلیم منطقه است. یکی از مشکلات عمده کشاورزان سرمای زودرس و سرمازدگی سرگل و پیاز زعفران می باشد. در گیاه زعفران همه ساله با شروع فصل برداشت گل آن، پدیده سرمازدگی پاییزه زعفران در مزارع اتفاق می‌افتد، که خسارات زیادی را به کشاورز تحمیل می کند.

سرمازدگی و یخبندان
سرمازدگی به دماي کمتر از حداقل دمای رشد گیاه گفته می شود که باعث خسارت به گیاه می شود. سرما زدگی از دو طریق روي گیاهان تأثیر می گذارد:

مستقیم: قسمتی از گیاه که در برابر سرما گرفته است، دچار سفید شدگی می شود که غیر قابل برگشت می باشد.
غیر مستقیم: در اثر سرما شکاف در دیواره سلولی گیاه (پوست گیاه) ایجاد می شود. که خود عوامل زیادی از جمله متوقف شدن آنزیم های گیاهی، کاهش جذب آب و….. به دنبال دارد.
یخبندان به دمای کمتر از صفر درجه سانتی گراد که خسارات برگشت ناپذیري را به گیاه وارد می کند، گفته می شود.

خسارات سرمازدگی به زعفران
اگر آغاز فرایند گل دهی با کاهش شدید دما روبه رو شود، نتیجه آن یخ زدگی گل های زعفران بوده و در این حالت بسته به تعداد روزهای یخبندان، سرمازدگی موجب بروز خسارت می شود.
سرمازدگی گل باعث لزج شدن گلبرگ و چسبیدن کلاله زعفران به گلبرگ های زعفران می شود. که فرآیند پاک کردن گل را با مشکل مواجه ساخته و از کیفیت کلاله به شدت می کاهد و گل را غیر قابل استفاده می کند.
در صورتی که فقط برگ ها دچار سرمازدگی شده باشند، برگ ها بصورت عمومی زرد شده. در این صورت پیازها از بین نمی روند ولی ضعیف شده و در سال بعد دچار کاهش عملکرد می شوند.
سرمای زودرس همچنین باعث یخ زدگی گل داخل جوانه شده و عملکرد مزرعه را به شدت کاهش می دهد.
سرمازدگی پاییزه زعفران

راههای جلوگیری از سرمازدگی پاییزه زعفران
انتخاب ارقام مناسب بنه زعفران
توجه به این نکته بسیار مهم است زیرا از مهمترین مسائل مربوط با کاشت زعفران می باشد. ارقام مختلف بنه زعفران از نظر تحمل در مقابل یخبندان و سرما به طور قابل ملاحظه ای با هم فرق دارند.

بنابراین بهتر است جهت کشت مزرعه زعفران، اقدام به خرید بنه از همان اقلیم کرد، چراکه بنه های زعفران طی چندین سال متوالی با همان اقلیم سازگار شده اند.

شیب زمین
خسارت در شیب هاي رو به جنوب به دلیل اینکه در روز بر اثر تابش خورشید برف ذوب می شود و شب ها در اثر سرمای هوا گیاه دچار سرمازدگی می شود بیشتر است. ولی در شیب هاي رو به شمال تا پایان دوره سرما، برف ذوب نشده لذا گیاه دچار سرمازدگی کمتري می شود.

یعنی در شیب جنوبی تفاوت دما در سطح خاك بین روز و شب بیشتر است. این تفاوت دما سبب می شود گیاه از حالت مقاومت خارج شده و به سرما حساس شود و در شب احتمال یخ زدگی افزایش یابد.

عمق کاشت
مزارعی که عمق کاشت بیشتری داشتند، کمتر دچار آسیب شده اند. به همین دلیل عمق مناسب کاشت علاوه بر مزایاي متعددي که در خصوص استقرار بوته و تولید مناسب در مزرعه دارد. از سرمازدگی بنه زعفران جلوگیري می کند. بهترین عمق کاشت بر اساس مطالعه هاي انجام شده ۲۰ سانتی متر گزارش شده است.

تراکم بوته
در مزارعی که تراکم بوته در واحد سطح زمین بیشتر است میزان سرمازدگی کمتر دیده شده است. بنابراین انتخاب تراکم مناسب در شرایط احتمال بروز سرما توصیه می شود. زیرا در سرماي شدید مزارع با تراکم کمتر بیشتر آسیب می بینند.

سن مزرعه
در مزارع جوان سرمازدگی گیاه زعفران به دلایل زیر بیشتر مشاهده شده است.

عدم تطابق با شرایط محیطی و ضعیف بودن بوته هاي جوان
تراکم پایین بوته در واحد سطح
کمبود مواد آلی در سطح مزرعه
تغذیه یا کوددهی
یک گیاه سالم و قوی، دارای مقاومت بیشتری است. مصرف کود های شیمیایی ماکرو به میزان مجاز، لازمه ی سلامتی گیاه است و به همان نسبت مصرف ریز مغذی ها در سلامتی و قدرت گیاه مؤثر و مهم به حساب می آیند.

تجربه نشان می دهد که عنصر پتاسیم در مقاومت زعفران به سرما (سرمازدگی پاییزه زعفران) نقش مهمتری دارد. در عوض در مناطقی که خطر سرما درختان و گیاهان را تهدید می کند. نباید از کودهای ازته زیاد استفاده کرد.

به طور کلی استفاده از کود ازته و فسفات قبل از وقوع یخبندان، موجب تحریک رشد بافت های نرم و افزایش حساسیت گیاه در برابر سرما می شود. همچنین دادن کودهای اسید آمینه در ایجاد مقاوت در گیاه بسیار موثر است.

برداشت به موقع
کشاورزان گاهی اوقات خود باعث خسارت مزارعشان می شوند. زیرا محصول خود را دیر برداشت می کنند. اما زعفران کاران در زمان هایی که بارش و سرمازدگی در ساعات اولیه صبح رخ می دهد. و با توجه به این که گل زعفران از همان ساعات اولیه بامداد (حدود ساعت ۳) شروع به بیرون آمدن می کند. می توانند با سحرخیز بودن و برداشت محصول در همان ساعات اولیه روز و قبل از بارش باران از سرمازدگی و یخ زدگی جلوگیری کنند.

راههای درمان بعد از سرمازدگی پاییزه زعفران
در صورتی که نتوانستید مراحل فوق را اجرایی کنید و گیاه زعفران شما با سرمازدگی اولیه مواجه شد، تمهیدات زیر می تواند به کاهش خسارات کمک کند.

جلوگیری از آبیاري مزرعه پوشیده از برف و یا یخ زده
در مناطق کویري یکی از منابع اصلی تأمین آب آبیاري، قنات است. کشاورزان این مناطق براي آب و قنات احترام و ارزش زیادي قائل هستند. در این شرایط براي جلوگیري از هدر رفتن آب کشاورزان حتی در شرایطی که بارندگی هم به میزان کافی وجود داشته باشد. باز هم آبیاري با آب قنات را انجام می دهند. و آبیاري را قطع نمی کنند. و در زمان یخبندان نیز آبیاري توسط گروهی از کشاورزان صورت می گیرد. که این آبیاري باعث خسارت به برگ هاي گیاه زعفران می شود.

پیشنهاد می شود که در زمان یخبندان آبیاري زیاد مزارع زعفران انجام نشود. زیرا در این شرایط امکان یخ زدگی برگ گیاه وجود دارد و همچنین در نتیجه یخ زدگی خاك، گیاه قادر به جذب آب و مواد غذایی نیست اما برگ ها به میزان کمی عمل تنفس را انجام می دهند و این امر باعث کاهش میزان اندوخته بنه زعفران می‌شود و در سال بعد کاهش تولید خواهند داشت.

جلوگیری از پاشیدن آب به پوشش برف روی گیاه
نکته ای که باید در نظر گرفت ارتباط بین پوشش سطح مزارع زعفران با برف و تأثیر آن در سرمازدگی برگ سبز زعفران است. قسمت هایی از برگ که از سطح برف بیرون زده دچار یخ زدگی شده و به رنگ سفید مایل به خاکستري قابل دیدن است. علت این موضوع این است. که پوشش برف در سطح مزرعه بعنوان یک عایق حرارتی عمل می کند. و از خروج حرارت به صورت تشعشع برگشتی جلوگیري می کند. بنابراین قسمت هاي پوشیده شده از برف داراي دماي بیشتري نسبت به قسمت هاي عریان است.

بنابراین پوشش برف مزرعه عملاً بعنوان عایق حرارتی عمل کرده. و از گیاه در برابر افت شدید دما محافظت می کند. یکی از عواملی که می تواند. این لایه را از بین ببرد آبیاري است. که در صورت سرمای زیاد دما باید از آبیاري صرف نظر نمود. لازم به توضیح است. که در این زمان رشد رویشی و زایشی متوقف شده است.

کوددهی
برای تقویت گیاهانی که سالم ماندن دادن کودهای پتاس و اسید آمینه می تواند موثر باشد.