بررسی و معرفی الگوی اقتصادی آیت الله العظمی شاه آبادی (7)

ملاحضات:

1)جمع بندی نظرات آیت الله العظمی شاه آبادی درباره ارزش های اخلاقی را می توان چنین گزارش نمود:

محور ارزش های اخلاقی در عرصه اقتصادی اخوت است.ایشان با تکیه بر روایت پیامبر اسلام (ص)بسیاری از ارزش های اخلاقی را زیر اخوت تعریف می کند.اخوت را همانند نخ تسبیح می داند که به وسیله آن همه مسلمانان به هم پیوند می خورند.در واقع اخوت به عنوان نخ تسبیح،تمام رفتارها و روابط اقتصادی را به هم پیوند می دهد.بنابراین،اخوت را از احکام سیاسی الهی می داند.در نتیجه،کارکرد اخلاق اسلامی را یک نوع کارکرد فردی نمی داند؛بلکه معتقد است که قرآن به عنوان منبع اصلی معارف اسلامی با اسلام انفرادی تناسبی ندارد.ایشان با نهادهای اقتصادیی که مبتنی بر اصالت فرد باشند،همانند بانکها شدیدا مخالفت می کند و آنها را منشا خیانت و تضییع حقوق مردم می داند و مدعی تاسیس نهادهای اقتصادی جدیدی بر اساس مبانی اسلامی است.

ایشان در آسیب شناسیی که از وضعیت اقتصادی عصر خود ارایه می دهد،مدعی است که ربا در رفتارها و روابط اقتصادی شیوع پیدا کرده بود.چنین پدیده ای را از آثار نظام سرمایه داری اجنبی معرفی کرده بود.نرخ بهره_ربا_در نظام اقتصادی سرمایه داری یک عنصری است که در تمام بازارها و روابط و رفتارهای اقتصادی به عنوان یک عنصر درون زا،تنظیم کننده بسیاری از رفتارها و روابط اقتصادی و تعیین کننده خیلی از تصمیمات اقتصادی است.به همین جهت آن را نظام اقتصادی ربوی نیز می نامند.یعنی در نظام سرمایه داری ربوی،ربا به عنوان نخ تسبیح دررفتارها و روابط اقتصادی عمل می کند.آیت الله العظمی شاه آبادی معتقد است آن نخ تسبیح در نظام اقتصادی اسلام،اخوت است.

2)نکته مهم آن است که ارزش های اخلاقی بر خلاف احکام فقهی الزام آور نیستند،بنابراین چگونه آیت الله العظمی شاه آبادی می خواهد الگوی اقتصادی خود را در سطح ملی بر اساس ارزش های اخلاقی با محوریت اخوت اسلامی استخراج کند به گونه ای که اخوت اسلامی همانند نخ تسبیح در رفتارها و روابط اقتصادی در درون این الگو عمل نماید؟به عبارت دیگر چه تضمینی برای تداوم چنین الگوی اقتصادی با توجه به ماهیت ارزش های اخلاقی وجود دارد؟

آیت الله العظمی شاه آبادی به مطلب پیش گفته توجه داشته است.چنانکه در ادامه بیان خواهد شد،ایشان معتقد است که پس از استخراج الگوی اقتصادی بر اساس مبانی هستی شناختی و ارزش شناختی اسلامی،تمام افرادی که قصد فعالیت اقتصادی در این الگوی اقتصادی را دارند باید همه شرایط عضویت و فعالیت اقتصادی را با عقد خارج لازم ملتزم شوند.بدین ترتیب،رعایت ارزش های اخلاقی در درون الگوی اقتصادی مورد نظر ایشان تبدیل به امر الزامی می شود.بدین ترتیب کارکرد ارزش های اخلاقی در عرصه اقتصادی از اعتماد و اطمینان بالایی برخوردار می شود.

شایسته توجه است که چهارنوع رویکرد برای کارکرد ارزش های اخلاقی می تواند وجود داشته باشد که در ادامه اشاره می شود.اما قبل اشاره لازم است بیان شود که راقم این مطلب این نوع کارکردها را در نوشته ای ندیده است تا این مطلب را مستند کند،بلکه این امر برداشت وی است و در آینده نزدیک با مستندات کافی به بررسی و تحلیل این کارکردها در نوشته مستقلی می پردازد:

ادامه دارد…